เกร็ดน่ารู้ : เครื่องยศ (Regalia)

​

[FONT=&quot]เครื่องยศ [/FONT][FONT=&quot](Regalia) หมายถึง เครื่องหมายที่แสดงถึงเกียรติยศหรือเครื่องประกอบเกียรติยศ แสดงถึงความสำคัญของตำแหน่งหน้าที่และบำเหน็จความชอบที่พระมหากษัตริย์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานแก่ผู้ที่กระทำความดีความชอบในราชการแผ่นดิน เครื่องยศแบ่งออกเป็น 7 หมวด ได้แก่[/FONT]
[FONT=&quot]1. หมวดเครื่องศิริมงคล [/FONT][FONT=&quot](the Royal Propitious items) ได้แก่ สังวาลพระนพ ตะกรุด ประคำ 180 เม็ด แหวนมงคล เช่น แหวนนพเก้า[/FONT]
[FONT=&quot]2. หมวดเครื่องศิราภรณ์ [/FONT][FONT=&quot](the Royal Headgear) พระราชทานจำกัดอยู่ในบรรดาผู้มีอิสริยศักดิ์สูง เช่น พระมงกุฎ พระชฎา[/FONT]
[FONT=&quot]3. หมวดเครื่องภูษณาภรณ์ (the Royal Ornament) ได้แก่ เสื้อตามยศบรรดาศักดิ์ ผ้านุ่ง สนับเพลา รัดประคด[/FONT]
[FONT=&quot]4. หมวดเครื่องศาสตราวุธ [/FONT][FONT=&quot](the Royal Arms) ได้แก่ กระบี่ หอก ง้าว ปืน[/FONT]
[FONT=&quot]5. หมวดเครื่องอุปโภค [/FONT][FONT=&quot](the Royal Paraphernalia) เป็นเครื่องยศสำหรับใช้ในชีวิตประจำวันที่พระราชทานให้ทั้งพระบรมวงศานุวงศ์ ขุนนาง ข้าราชบริพาร ทั้งฝ่ายหน้าและฝ่ายใน อาทิ เจียด พานหมาก หีบหมาก คนโทน้ำ กระโถน[/FONT]
[FONT=&quot]6. หมวดเครื่องสูง [/FONT][FONT=&quot](the Umbrella of State) ได้แก่ ฉัตร อภิรุมชุมสาย บังสูรย์ บังแทรก จามร กรด พัดโบก ธงทิวต่างๆ [/FONT]
[FONT=&quot]7. หมวดยานพาหนะ [/FONT][FONT=&quot](the Royal Vehicles) ได้แก่ เสลี่ยง แคร่กัญญา[/FONT]
[FONT=&quot]ประชาชนทั่วไปสามารถแวะชมเครื่องยศอันทรงคุณค่าเหล่านี้ได้ที่ศาลาเครื่องราอิสริยาภรณ์ เครื่องราชอิสริยยศ และเหรียญกษาปณ์ ในพระบรมมหาราชวัง [/FONT][FONT=&quot]
**ขอบคุณรูปภาพจาก [/FONT][FONT=&quot]http://www.goldtraders.or.th/ArticleView.aspx?gp=2&id=769[/FONT]

 

ถ้ามีรายละเอียดจะขอบพระคุณมากค่ะ

 

ตอบคุณติงติงค่ะ รายละเอียดเพิ่มเติมนะคะ

เครื่องยศ – เครื่องสำคัญยศ
เครื่องยศ หมายถึง เครื่องหมายที่แสดงเกียรติยศ หรือเครื่องประกอบเกียรติยศ แสดงถึงความสำคัญของตำแหน่งหน้าที่ และบำเหน็จความชอบที่พระมหากษัตริย์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานแก่ผู้ที่กระทำความดีความชอบในราชการแผ่นดิน ซึ่งแต่ครั้งโบราณได้มีระเบียบประเพณียึดถือเพื่อพระราชทานแก่พระบรมวงศานุวงศ์ ราชตระกูล ขุนนาง ข้าราชการที่มีตำแหน่งหน้าที่ หรือผู้ที่มีความชอบต่อแผ่นดินให้ปรากฏตามยศชั้นและฐานันดรศักดิ์เหล่านั้น เครื่องยศทำด้วยวัสดุที่สูงค่า ฝีมือช่างโบราณอย่างประณีตงดงาม มีความแตกต่างกันที่วัสดุรูปลักษณ์และลวดลายที่ต่างกันไปตามลำดับชั้นยศ เมื่อมีงานสำคัญผู้ที่ได้รับพระราชทานสามารถแต่งกายและนำสิ่งของเหล่านั้นไปตั้งเป็นเกียรติยศและใช้สอยได้ต่อหน้าพระพักตร์ภายในท้องพระโรง โดยมีการจำแนกเครื่องยศออกเป็น 7 หมวด ดังนี้

1. หมวดเครื่องสิริมงคล ได้แก่ สังวาลพระนพ ตะกรุด ประคำ 108 เม็ด สายดิ่ง และแหวนมงคล เช่น แหวนนพเก้า ของบางอย่างไม่ใช่เพียงแต่เป็นเครื่องสิริมงคลอย่างเดียว ยังหมายถึงความสำคัญอันยิ่งยวดอีกด้วย สำหรับประคำ 108 เม็ดและสายดิ่งนั้น พระราชทานให้เป็นเครื่องเตือนใจสำหรับผู้รับ และปกครองให้ปฏิบัติหน้าที่ด้วยความซื่อสัตย์สุจริตและเที่ยงธรรม

2. หมวดเครื่องศิราภรณ์ พระราชทานจำกัดอยู่ในบรรดาผู้มีอิสริยศักดิ์สูง เช่น พระมงกุฎ พระชฎา พระราชทานเฉพาะเจ้านายในขัตติยราชสกุล ส่วนมาลา นอกจากพระราชทานเจ้านายแล้วยังตกแต่งมาลานัั้นให้ผิดแผกกันไป เช่น พระมาลาของขัตติยราชสกุลชั้นเจ้าฟ้ามียี่ก่าประดับขนนกการเวก มาลาของเจ้าพระยาไม่มีและเรียกชื่อผิดกัน พระมาลาเครื่องยศเจ้าฟ้า เรียกว่า พระมาลาเส้าสูง ส่วนมาลาเจ้าพระยา เรียกว่า มาลาเส้าสะเทิ้น สำหรับหมวกทรงประพาส พระราชทานเป็นเครื่องยศข้าราชการตำแหน่งผู้ว่าราชการเมือง สำหรับเจ้าเมืองทางใต้ที่นับถือศาสนาอิสลามจะพระราชทานผ้าโพกศีรษะแทนหมวกทรงประพาส

3. หมวดเครื่องภูษณาภรณ์ ได้แก่ เสื้อตามยศบรรดาศักดิ์ ผ้านุ่งสลับเพลา และรัดประคด เสื้อที่พระราชทานนั้นมีหลายแบบตามลำดับของชั้นยศ บางชั้นก็เดินดิ้นทองเป็นริ้วที่แขน ที่คอ เสื้อครุยเป็นเสื้อเครื่องยศอย่างหนึ่ง ทำด้วยผ้ากรองทองหรือกรองเงิน ปักดิ้นทองเป็นดอกดวง หรือเป็นลายต่างๆ เช่น ลายก้านแย่ง ลายดอกกระจาย

4. หมวดเครื่องศาสตราวุธ ได้แก่ กระบี่ (หรือดาบ) กั้นหยั่น หอก ง้าวและปืน กระบี่หรือดาบที่พระราชทานเป็นเครื่องยศนั้นมีมากมายหลายชนิด เช่น ตัวกระบี่ตีในรูปแบบธรรมดาบ้าง ทำเป็นสันปรุ คือ ปรุเนื้อเหล็กสันดาบให้เป็นลวดลายต่างๆ กัน ฝักกระบี่มีทั้งฝักที่เรียกว่าบั้งเงิน บั้งทอง ฝักนาก ฝักทองคำเกลี้ยง ฝักทองคำจำหลัักลายและฝักทองคำลงยาราชาวดี ลักษณะของฝักก็มีทั้งชนิดที่เป็นรูปนาคเศียรเดียว นาคสามเศียร และรูปดอกบัว

5. หมวดเครื่องอุปโภค เป็นเครื่องยศสำหรับใช้ในชีวิตประจำวัน ที่พระราชทานให้ทั้งพระบรมวงศานุวงศ์ ขุนนาง ข้าราชบริพารทั้งฝ่ายหน้าและฝ่ายใน อาทิ เจียด พานหมาก หีบหมาก คนโทน้ำ พานรองกาน้ำ ขันน้ำล้างหน้า ที่ชา กระโถน โดยการพระราชทานจะมีความแตกต่างกันในเรื่องของวัสดุที่ใช้ผลิต ขึ้นอยู่กับพระอิสริยศักดิ์หรือตำแหน่งที่บุคคลผู้นั้นดำรงอยู่ เช่น เครื่องอุปโภคทองคำลงยาราชาวดี พระราชทานสำหรับพระบรมวงศานุวงศ์ และสามัญชนที่ดำรงตำแหน่งสมเด็จเจ้าพระยาจนถึงตำแหน่งพระอัครมเหสี เครื่องอุปโภคทองคำลายสลัก พระราชทานสำหรับพระองค์เจ้าต่างกรมลงมาจนถึงผู้ดำรงตำแหน่งพระยา

6. หมวดเครื่องสูง ได้แก่ ฉััตร อภิรุมชุมสาย บังสูรย์ บังแทรก จามร กลด พัดโบก ฉัตรเบญจา สัปทน กรรชิง และธงทิวต่างๆ เครื่องยศหมวดนี้ บางอย่างเป็นเครื่องแสดงอิสริยยศ บางอย่างเป็นเครื่องประกอบเกียรติยศ ส่วนมากใช้เมื่อผู้มียศไปโดยกระบวนแห่ บางอย่างตั้งหรือแขวนประกอบเกียรติยศศพ และบางอย่างใช้ในกระบวนแห่ศพ

"ฉัตร"มีหลายอย่าง แต่อาจแยกเป็นประเภทของผู้ทรงฉัตรและฉัตรประกอบเกียรติยศ ฉัตรประเภทแสดงพระอิสริยยศของผู้ทรงฉัตรนั้นเป็นฉัตรกว้าง สำหรับแขวนหรือปัก มี 3 ชั้น 5 ชั้น 7 ชั้น และ 9 ชั้น ฉัตรสำหรับตั้งหรือเข้ากระบวนแห่ประกอบเกียรติยศ เรียกว่า อภิรุมชมสาย รวมถึงบังสูรย์ บังแทรก จามร และกลด ฉัตรเบญจา เป็นฉัตร 5 ชั้น ที่ระบายแต่ละชั้น ใช้ผ้าต่างสี กรุเย็บด้วยแผ่นทองแผ่ลวด เป็นฉัตรสำหรับอิสริยยศหม่อมเจ้าและขุนนางผู้ใหญ่ที่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ตั้งแต่ประถมาภรณ์มงกุฎไทยขึ้นไปจนถึงมหาปรมาภรณ์ช้างเผือก

"สัปทน" เป็นร่วมขนาดใหญ่ชนิดหนึ่งเหมือนกลด ทำด้วยผ้าแดงในสมัยโบราณพระราชทานขุนนางบางตำแหน่ง "กรรชิง" ลักษณะคล้ายฉัตร แต่มีชั้นเดียว กรรชิงมี 3 ชนิด คือ กรรชิงหุ้มผ้าขาว กรรชิงหุ้มผ้าแดง และกรรชิงเกล็ด "ธงทิว" เป็นธงแพรสีต่างๆ พระราชทานสำหรับเชิญตามหลังเสลี่ยงที่ผุ้มียศบรรดาศักดิ์สูงนั่ง

7. หมวดยานพาหนะ ยานพาหนะที่พระราชทานเป็นเครื่องประกอบเกียรติยศนั้น ได้แก่ เสลี่ยง แคร่กัญญา ไดัมีการพระราชทานมาแต่โบราณ เสลี่ยงและแคร่กัญญามีลักษณะแตกต่างกันคือ เสลี่ยงเป็นคานหามเปิดไม่มีหลังคา แคร่กัญญา หมายถึง คานหามประเภทมีหลังคา ขุนนางผู้ใหญ่บางตำแหน่งอาจได้รับพระราชทานทั้งเสลี่ยงและแคร่กัญญา

***ท่านใดเข้ามาสักการะพระแก้วมรกต อย่าลืมแวะชมพิพิธภัณฑ์ "ศาลาเครื่องราชอิสริยยศ เครื่องราชอิสริยาภรณ์ และเหรียญกษาปณ์" นะคะ ค่าเข้าชมท่านละ 10 บาทเท่านั้นค่ะ