ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 1

อุภัยพากยปริวัตน์

ภาคที่ ๑

๑. วิธีเรียงความภาษามคธ ไม่เหมือนเรียงภาษาไทย ใช้

ประโยคเหล่านี้ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๑. พุทฺธสฺส สาวโก ๑๔. รุกฺขสฺส สุสิเร อหิ

๒. ธมฺเม ปสาโท ๑๕. โกฏฺเ วีหโย

๓. สาวกาน สงฺโฆ ๑๖. กริโน ทนฺตา

๔. อาจริยสฺส สิสฺสา ๑๗. มนฺตน สมาคโม

๕. คาเม อาวาโส ๑๘. รุกฺเข สิขี

๖. คาเมสุ ทารกา ๑๙. ทณฺฑิสฺส หตฺเถ ทณฺโฑ

๗. อาจริยมฺหิ คารโว ๒๐. เสฏฺิมฺหิ วิสฺสาโส

๘. สงฺฆสฺส วิหาโร ๒๑. วเช ปสโว

๙. อุปชฺฌายสฺส ปตฺโต ๒๒. ปพฺพตสฺส สิขเร เกตุ

๑๐. ขตฺติยาน กุมารา ๒๓. เสตุมฺหิ รโถ

๑๑. อคฺคิโน ขนฺโธ ๒๔. ครุโน ปุตฺตา

๑๒. อิสีน อสฺสโม ๒๕. กุมาราน ครโว

๑๓. อริมฺหา อุตฺราโส ๒๖. วิญฺญูน โอวาโท

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 2

๒๗. โลเก สยมฺภู ๒๙. เวทาน ปารคุโน

๒๘. สยมฺภุโน ธมฺโม ๓๐. วิญฺญูหิ อุปสเสโว.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๓๑. ความเชื่อ ในพระพุทธเจ้า ๔๑. เปลว แห่งไฟ

๓๒. ผล ของพระธรรม ๔๒. กิ่ง ท. แห่งต้นไม้

๓๓. กุฎี ท. ของสงฆ์ ๔๓. ข้าวสุก ในหม้อข้าว

๓๔. อาจารย์ ของศิษย์ ท. ๔๔. เชือก ในคอ แห่งหมา

๓๕. บ้าน ท. ในเมือง ๔๕. จุก ในหัว แห่งเด็ก

๓๖. เด็ก ท. ในวัด ๔๖. กอง แห่งข้าวเปลือก ท.

๓๗. หมู่ แห่งหญิง ท. ๔๗. หมู่ แห่งปลา ท. ในสระ

๓๘. ต้นไม้ ท. บนภูเขา ๔๘. รถ ท. ในถนน

๓๙. วิหาร แห่งอุปัชฌายะ ๔๙. เสา แห่งสะพาน

๔๐. เมือง แห่งกษัตริย์ ๕๐. คอก แห่งสัตว์ของเลี้ยง ท.

๒. คุณนามของนามนามบทใด ต้องมีลิงคะ วจนะ วิภัตติ

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 3

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๕๑. สตฺตาน อคฺโค พุทฺโธ ๖๖. วิสาเล เขตฺเต สสฺสานิ

๕๒. สุนฺทโร ธมฺโม ๖๗. ทารุณา โจรา

๕๓. มหนฺโต สาวกาน สงโฆ ๖๘. ทารุเณหิ โจเรหิ ภย

๕๔. อคฺคสฺส พุทฺธสฺส สาสน ๖๙. ทีฆา รชฺชุ

๕๕. สุนฺทรสฺส ธมฺมสฺส วิปาโก ๗๐. ทีฆาย รชฺชุยา คุล

๕๖. สุทฺธาน สาวกาน สงฺโฆ ๗๑. นว สปฺปิ

๕๗. กุสโล อาจริโย ๗๒. นวสฺมึ สปฺปิมฺหิ มกฺขิกา

๕๘. อาตาปิโน สิสฺสา ๗๓. มหตี สาลา

๕๙. กุสลสฺส อาจริยสฺส มติ ๗๔. มหติย สาลาย ชนา

๖๐. อาตาปิน สิสฺสาน สิกฺขา ๗๕. ครุก ธนุ

๖๑. อฑฺฒ กุล ๗๖. ครุกสฺส ธนุสฺส ชิย

๖๒. อฑฺฒสฺส กุลสฺส ปุตฺโต ๗๗. นีลานิ ปุปฺผานิ

๖๓. สุคนฺธ ปุปฺผ ๗๘. นีลาน ปุปฺผาน ราสิ

๖๔. สุคนเธ ปุปฺเผ ภมโร ๗๙. สุกฺโก สาลีน โอทโน

๖๕. วิสาล เขตฺต ๘๐. สุกฺกสฺส โอทนสฺส ปาตี.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๘๑. พระพุทธเจ้า ผู้ที่พึ่ง ๘๒. อานุภาพ ของพระพุทธเจ้า

ของสัตว์ ท. ผู้ที่พึ่ง ของสัตว์ ท.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 4

๘๓. ธรรม เลิศ ในโลก ๙๑. รัศมี ของพระอาทิตย์ ร้อน

๘๔. ความเลื่อมใส ในธรรม ๙๒. รัศมี ของพระจันทร์ เย็น

เลิศ ในโลก ๙๓. ต้นไม้ ท. ใหญ่

๘๕. บุคคล ท. ผู้อริยะ ๙๔. ต้นไม้ ท. บนภูเขา ใหญ่

๘๖. คุณ ของบุคคล ท. ผู้อริยะ ๙๕. พระสตูป สูง

๘๗. นาง กษัตริย์ ๙๖. ธง บนยอด แห่งพระสตูป สูง

๘๘. โอรส ของนาง กษัตริย์ ๙๗. กระดูก ท. แห่ง ความ เผือก

๘๙. พระราชา มาคธ ๙๘. หนัง แห่งโค ท. ดำ

๙๐. โอรส ใหญ่ ของ ๙๙. วิมาน แห่งพรหม ใหญ่

พระราชา มาคธ ๑๐๐. ดาว ท. ในฟ้า อันมือ.

๓. กิริยากิตก์ ที่ไม่ใช่อัพยยะ ของนามนามบทใด ต้อง

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๑๐๑. พุทฺโธ โลเก อุปฺปนฺโน ๑๐๔. อาจริโย สิสฺสาน สิปฺป

๑๐๒. สุริโย นเภ อุคฺคโต วาเจนฺโต

๑๐๓. ราชา อุยฺยาน คโต ๑๐๕. วาณิโช ธานิยา นิกฺขนฺโต

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 5

๑๐๖. พฺราหฺมโณ นหานาย ๑๑๗. คิลาโน สยเน นิปนฺโน

นทึ คโต ๑๑๘. ตาปโส ผลาน อตฺถาย

๑๐๗. ภิกฺขู คาม ปิณฺฑาย วน คโต

ปวิฏฺา ๑๑๙. ทลิทฺทสฺส ธน นฏฺ

๑๐๘. เสฏฺิโน ภริยา รเถน ๑๒๐. ราชินี นารีน มชฺเฌ ิตา

วีถิย คตา ๑๒๑. อมจฺจสฺส เคลญฺ ชาต

๑๐๙. อิสโย อสฺสเมสุ นิสินฺนา ๑๒๒. ติณานิ ภูมิย รุฬฺหานิ

๑๑๐. รญฺโ ปุตฺโต ชาโต ๑๒๓. อจฺฉริย การณ ชาต

๑๑๑. ผลานิ รุกฺขา ปติตานิ ๑๒๔. รุกฺขสฺส สาขา ภคฺคา

๑๑๒. วธู คพฺเภ นิสินฺนา ๑๒๕. อมฺพสฺส ผลานิ ปกฺกานิ

๑๑๓. โสภณานิ ปุปฺผานิ มิลาตานิ ๑๒๖. กากา รุกฺเขสุ นิลีนา

๑๑๔. หตฺถี ชิณฺณาย สาลาย ๑๒๗. ภีรุโก มรณสฺมา ภีโต

ิโต ๑๒๘. ภิกฺขุ อตฺตโน สนฺตเกน

๑๑๕. จณฺโฑ ปุริโส อตฺตโน ตุฏฺโ

าตีหิ ภินฺโน ๑๒๙. ทาริกา นทิย นิมุคฺคา

๑๑๖. ปิตา ปุตฺเตน คาม คโต ๑๓๐. สปฺปิสฺส ภาชน ภินฺน.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๑๓๑. พระพุทธเจ้า เกิดขึ้นแล้ว ในโลก

๑๓๒. ธรรม ตั้งอยู่แล้ว ในสันดาน ของสัตบุรุษ ท.

๑๓๓. พระผู้มีพระภาค ถึงแล้ว ซึ่งกรุงราชคฤห์ โดยลำดับ

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 6

๑๓๔. ฤษี ท. อยู่แล้ว ในสวน แห่งพระราชา

๑๓๕. ดอกบัว เขียว เกิดแล้ว ในน้ำ

๑๓๖. กิ่งไม้ แห้ง ตกแล้ว จากตนไม้

๑๓๗. พระราชา ออกแล้ว จากเมือง ด้วยบริวาร ใหญ่

๑๓๘. ช้าง ดุ หลีกออกแล้ว จากฝูง

๑๓๙. ขุนนาง ไปแล้ว ในแม่น้ำ ด้วยเรือ

๑๔๐. พราหมณ์ ท. เข้าไปแล้ว สู่เมือง เพื่ออันขอ

๑๔๑. ไฟ ตั้งขึ้นแล้ว แต่หลังคา แห่งเรือน

๑๔๒. หญิง ท. ไปแล้ว เพื่ออันเล่น ในแม่น้ำ

๑๔๓. จีวร ท. เกิดขึ้นแล้ว แก่สงฆ์

๑๔๔. จีวร ของสามเณร หายแล้ว

๑๔๕. ลูกหญิง ของเศรษฐี ตายแล้ว

๑๔๖. ต้นไม้ ท. งอกขึ้นแล้ว ในสวน แห่งพระราชา

๑๔๗. นางสาวน้อย ไปแล้ว สู่ตระกูล แห่งผัว

๑๔๘. ภิกษุ ท. นั่งแล้ว ในวิหาร ใหญ่

๑๔๙. คน นอนแล้ว ในศาลา สูง ใกล้บ้าน

๑๕๐. พระจันทร์ ขึ้นไปแล้ว ในฟ้า ในกลางคืน.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 7

๔. เอกศัพท์ซึ่งเป็นสังขยา เป็นเอกวจนะอย่างเดียว ตั้งแต่

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๑๕๐. อฏฺนฺน ภควโต สาวกาน สมุโห

๑๕๒. จตฺตาโร ภิกฺขู คาม ปิณฺฑาย ปวิฏฺา

๑๕๓. ปญฺจ มาสา อติกฺกนฺตา

๑๕๔. ตีณิ อุปลานิ อุทเก ชาตานิ

๑๕๕. เอกูนวีสติ นาริโย นหานาย นทึ คตา

๑๕๖. เอก ผล รุกฺขา ปติต

๑๕๗. จตุปญฺาสาย ภิกฺขูน จีวรานิ ทายเกหิ ทินฺนานิ

๑๕๘. สตฺต อิสโย นครา นิกฺขนฺตา

๑๕๙. อมจฺโจ ฉหิ สหาเยหิ อุยฺยาน คโต

๑๖๐. ทฺวินฺน กุฏีน อนฺตเร มหนฺโต สโร

๑๖๑. เตวีสติยา กุมาราน อาจริโย คาม ปวิฏฺโ

๑๖๒. ภควา จตสฺสนฺน ปริสาน มชฺเฌ นิสินฺโน

๑๖๓. นทิยา ทฺวีสุ ปาเรสุ คามา ิตา

๑๖๔. นวนฺน ปุตฺตาน มาตรา ธน ทินฺน

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 8

๑๖๕. โสฬส สิสฺสา อตฺตโน สตฺถาร อุปคตา.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๑๖๖. พระอรหันต์ ท. ๖๑ เกิดขึ้นแล้ว ในโลก

๑๖๗. สาวก ท. ใหญ่ ของพระผู้มีพระภาค ๘๐

๑๖๘. รัตนะ ท. ของจักรพรรดิ ๗ อย่าง

๑๖๙. ภิกษุ เข้าไปแล้ว สู่บ้าน ท. ๕ เพื่อก้อนข้าว

๑๗๐. วัน ท. ๒๕ ล่วงไปแล้ว

๑๗๑. กิ่งไม้ ท. ๔ หักแล้ว จากต้นไม้

๑๗๒. ชาย ท. ๑๔ ไปแล้ว ในถนน ด้วยหญิง ท. ๒๑

๑๗๓. ข้าว อันบิดา ของเด็ก ให้แล้ว แก่พราหมณ์ ท. ๔๔

๑๗๔. ลูกสาว ท. ๒ ของเศรษฐี นั่งแล้ว ในห้อง

๑๗๕. ตำแหน่ง อันพระราชา ประทานแล้ว แก่ชน ท. ๓๘.

๕. ปุริสสัพพนาม ประถมบุรุษ ใช้แทนนามนามบทใด

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 9

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๑๗๖. ภควา อนุตฺตร สมฺมา สมฺโพธึ ปตฺโต, ตสฺส สาสน โลเก

ปตฺถต.

๑๗๗. พหุ รญฺโ ธน, ตสฺส นาคเรหิ สุงฺกา ทินฺนา.

๑๗๘. ตโย ชนา ปพฺพชิตา, เต สาสเน วุฑฺฒึ ปตฺตา.

๑๗๙. เสฏฺิโน มาตา สาสเน ปสนฺนา, ตาย สงฺฆสฺส ทาน ทินฺน.

๑๘๐. จตสฺโส วาณิชสฺส ธีตโร, ตา สามิกาน กุล คตา.

๑๘๑. เทฺว พฺราหฺมณสฺส โคณา, เตสุ เอโก มโต.

๑๘๒. พหูนิ จีวรานิ สงฺฆสฺส อุปฺปนฺนานิ, ตานิ ภิกฺขูน วิภตฺตานิ.

๑๘๓. อุจฺจ ขตฺติยสฺส กุล, ต ชเนหิ มานิต.

๑๘๔. สุริโย ปุพฺพณฺเห อุคฺคโต, โส สายณฺเห อตฺถงฺคโต.

๑๘๕. เอโก โปโต ธานิยา ติตฺถ สมฺปตฺโต, ตมฺหา พหูนิ

ภณฺฑานิ วาณิเชหิ อานีตานิ.

๑๘๖. มหนฺโต นิโคฺรโธ อรญฺฌ ชาโต, สกุณา ตสฺมึ นิลีนา.

๑๘๗. ภิกฺขู ทายกสฺส เคเห นิสินฺนา, เตส โภชน เตน ทินฺน

๑๘๘. มาติกาย อุทก ปริปุณฺณ, ต กิลิฏฺ.

๑๘๙. มาติกาย อุทก ปริปุณฺณ, ต กิลิฏฺ.

๑๘๙. อุทเก ปทุม ปุปฺผิต, ภมโร ต อุปคโต.

๑๙๐. ทลิทฺทสฺส ขโร อาพาโธ อุปฺปนฺโน, โส มุหุตฺเตน มโต.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนลงแปลเป็นมคธ

๑๙๑. พระจันทร์ ขึ้นไปแล้ว ในฟ้า, พระจันทร์นั้น อันเมฆ บังแล้ว.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 10

๑๙๒. อุบาสิกา ท. ไปแล้ว สู่วัด, ธรรม อันเขา ท. ฟังแล้ว.

๑๙๓. ฝน ตกแล้ว, หยาด ท. แห่งมัน เต็มแล้ว ในตุ่ม.

๑๙๔. ธิดา แห่งเศรษฐี เกิดแล้ว, เขา ยินดีแล้ว.

๑๙๕. เรือ ไปแล้ว ในแม่น้ำ, ภิกษุ ท. ๔ นั่งแล้ว ในเรือนั้น.

๑๙๖. ศิษย์ ท. เข้าไปใกล้แล้ว ซึ่งอาจารย์, โอวาท อันท่าน ให้

แล้ว แก่เขา ท.

๑๙๗. หญ้า งอกแล้ว ในสวน, หญ้านั้น อันชาวสวน ดายแล้ว

(ตัดแล้ว).

๑๙๘. ดอก ท. แห่งต้นโศก บานแล้ว, ดอก ท. นั้น อันตั๊กแตน ท.

เคี้ยวกินแล้ว.

๑๙๙. ผล แห่งมะม่วง หล่นแล้ว จากกิ่ง, ผลนั้น อันเด็ก ฉวย

เอาแล้ว.

๒๐๐. ทรัพย์ แห่งคนจน หายแล้ว, ทรัพย์นั้น อันโจร ลักแล้ว.

๖. เต, เม, โว, โน, มัธยมบุรุษ และอุตตมบุรุษ

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 11

๒๐๑. อญฺตโร ภิกฺขุ คาม ปิณฺฑาย ปวิฏฺโ.

๒๐๒. อิมสฺส ปุริสสฺส ปุตฺโต ปพฺพชิโต.

๒๐๓. ยสฺส สุข อุปฺปนฺน, ตสฺส ทุกฺข อุปฺปนฺนง

๒๐๔. มม อาจริโย อมุกสฺมึ อาวาเส วสฺส วุตฺโถ.

๒๐๕. เอสา อิตฺถี นหานาย นทึ คตา.

๒๐๖. เกน เอตานิ จีวรานิ ตุยฺห ทินฺนานิ ? มยฺห อุปฏฺาเกน.

๒๐๗. อญฺโ เม อากปฺโป กรณีโย.

๒๐๘. จณฺโฑ อย สุนโขล กิสฺมึ การเณ โส ตยา โปสิโต ?

ตสฺมึ อนุกมฺปาย.

๒๐๙. เอโส รุกฺโข วาเตน ปหโต. ตสฺส ปณฺณานิ ปติตานิ.

๒๑๐. อาจริเยน โน อตฺตโน ปิโย สิสฺโส ตว สนฺติก เปสิโต.

๒๑๑. ปตฺโต เม นฏฺโ, อิมิสฺส กุฏิย สามเณเรน นิกฺขิตฺโต.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 12

๒๑๒. ปุตฺโต เต วย ปตฺโต.

๒๑๓. อิท ปณฺณ มม สหาเยน ตุยฺห เปสิต.

๒๑๔. อิมสฺมึ มธุมฺหิ มกฺขิกา ปติตา.

๒๑๕. มย อิมินา ปุริเสน รญฺโ อุยฺยาน คตา.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๒๑๖. คำสอน ของพระผู้มีพระภาค ใด แผ่ไปแล้ว ในโลก, พระ

ผู้มีพระภาคนั้น ปรินิพพานแล้ว.

๒๑๗. ความสรรเสริญ เกิดขึ้นแล้ว แก่ผู้ใด, ความนินทา เกิดขึ้นแล้ว

แก่ผู้นั้น.

๒๑๘. บุตร ท. แห่งหญิง นี้ ทั้งหมด บวชแล้ว ในศาสนา.

๒๑๙. อมาตย์ ผู้โน้น ไปแล้ว สู่วัง แห่งพระราชา.

๒๒๐. ลูกชาย ของท่าน ไปแล้ว สู่ป่า ด้วยลูกชาย ของข้า.

๒๒๑. ดอกไม้ ท. นี้ อันแม่ของข้า ให้แล้ว แก่อาจารย์ ของท่าน.

๒๒๒. ธรรมนี้ อันพระศาสดา ของเรา ท. แสดงแล้ว.

๒๒๓. น้ำเต็มแล้ว ในเรือ นั่น.

๒๒๔. ใคร นอนแล้ว ในห้อง โน้น ? ภิกษุ ใหม่ องค์หนึ่ง.

๒๒๕. กระบือนี้ ดุ, คน ท. มาก อันมัน ขวิด (ประหาร) แล้ว.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 13

๘. กิริยาอาขยาต ของนามนามก็ดี ของปุริสสัพพนาม

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๒๒๖. อาจริโย อตฺตโน สิสฺสาน โอวาท เทติ, เต สุณนฺติ.

๒๒๗. ทารกา ทิวเส สิปฺป สิกฺขนฺติ, เต อนุกฺกเมน วุฑฺฒึ

ปาปุณนฺติ.

๒๒๘. ปญฺาย ปภา สพฺพาหิ ปภาหิ วิโรจติ.

๒๒๙. โย พาเล เสวติ, โส วินาส ปาปุณาติ.

๒๓๐. สปฺปุริสา สพฺเพสุ สตฺเตสุ เมตฺต กโรนฺติ.

๒๓๑. โย ธมฺม จรติ, โส ตสฺส วิปาก อนุโภติ.

๒๓๒. วิริเยน อตฺตาน อตฺตโน นาถ กโรติ.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 14

๒๓๓. ตสฺมึ ภควติ พฺรหฺมจริย จราม.

๒๓๔. มาตา อตฺตโน ปุตฺต อนุสาสติ, โส ตสฺสา โอวาเท ติฏฺติ.

๒๓๕. กตเรน มคฺเคน รญฺโ นิเวสน คจฺฉสิ ?

๒๓๖. อสุเกน มคฺเคน คจฺฉามิ.

๒๓๗. กตรสฺมึ คาเม วสถ ? นครสฺส สมีเป วสาม.

๒๓๘. อมฺพสฺส ผลานิ สาขาย ปตนฺติ, ทารกา ตานิ วิลุมฺปนฺติ.

๒๓๙. ราชา มหนฺเตน ปริวาเรน อาราม คจฺฉติ.

๒๔๐. พฺราหฺมณา ภิกฺขาย นครั ปวิสนฺติ.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๒๔๑. พระพุทธเจ้า แสดง ซึ่งธรรม เพื่อประโยชน์ เพื่อสุข แห่ง

ชน ท.

๒๔๒. ชน ท. ใด ปฏิบัติ โดยเคารพ, ชน ท. นั้น พ้น จากทุกข์.

๒๔๓. ผู้ใด สงวน ซึ่งตน, ผู้นั้น เว้น จากบาป.

๒๔๔. ความเลื่อมใส ในธรรม ของผู้ใด มีอยู่, ผู้นั้น ประพฤติ

ซึ่งธรรมนั้น.

๒๔๕. ลูกชาย ท. ของเศรษฐี มีอยู่ ๔ คน, ใน เขา ท. คนหนึ่ง

ตายเสีย.

๒๔๖. ผู้ใด ทำ ซึ่งบาป, บาปนั้น ให้ ซึ่งผล แก่ผู้นั้น.

๒๔๗. ภิกษุ ท. ท่องอยู่ ซึ่งธรรม ในวิหาร.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 15

๒๔๘. คนเจ็บ นอนอยู่ ในที่นอน, หมอ ให้ ซึ่งยา แก่เขา.

๒๔๙. พราหมณ์ ท. บูชาซึ่งกอง แห่งไฟ เพื่อลาภ.

๒๕๐. สัตบุรุษ ท. บูชา ซึ่งรัตนะ ท. ๓ ด้วยความเลื่อมใส.

๙. คุณนาม ที่เนื่องด้วยกิริยา ว่ามี ว่าเป็น เรียงไว้หลัง

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๒๕๑. ราชา อตฺตโน รฏฺเ ชนาน อิสฺสโร โหติ

๒๕๒. อย ทารโก เสฏฺิโน นตฺตา โหติ.

๒๕๓. พุทฺโธ สตฺตาน นาโถ.

๒๕๔. ธมฺโม โน อุตฺตม สรณ.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 16

๒๕๕. ยสฺมึ ภควติ พฺรหฺมจริย จราม, โส โน ภควา สตฺถา.

๒๕๖. มนุสฺสาน ชีวิต อปฺป โหติ.

๒๕๗. สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจา, เย อุปฺปชฺชนฺติ, เต นิรุชฺฌนฺติ.

๒๕๘. สพฺเพส สตฺตาน มรณ นิย.

๒๕๙. สงฺโฆ อนุตฺตร โลกสฺส ปุญฺสฺส เขตฺต.

๒๖๐. ปุญฺานิ สตฺตาน ปติฏฺา โหนฺติ.

๒๖๑. ปมาโท มจฺจุโน ปท.

๒๖๒. อย รุกฺโข อิมสฺมึ วเน สพฺเพหิ รุกฺเขหิ อุตฺตโม โหติ.

๒๖๓. ย มาตุ ธน, ต ปุตฺตสฺส สนฺตก โหติ.

๒๖๔. ราชา มนุสฺสาน มุข.

๒๖๕. ภิกฺขุ ปญฺวา โหติ.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๒๖๖. บิดา เป็น ที่รัก ของเรา ท.

๒๖๗. หญิง สาว เป็น ที่ชอบใจ ของชายแก่.

๒๖๘. ข้า ฯ เป็น ที่รัก ของมารดา ของข้า ฯ.

๒๖๙. ความไม่ประมาท เป็นทางแห่งนิพพาน.

๒๗๐. ไฟ เป็น ปาก (ประธาน) ของยัญญ์.

๒๗๑. ความไม่มี แห่งโรค เป็นลาภ แห่งชน ท.

๒๗๒. กรุงเทพ ฯ เป็น เมือง มั่งคั่ง.

๒๗๓. วัด ไกล จากบ้าน ท. เป็น ที่สบาย.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 17

๒๗๔. แผ่นดิน เป็น ที่อยู่ ของสัตว์ ท. ทั้งปวง.

๒๗๕. ต้นไม้ ท. เป็น ที่อาศัย ของนก ท.

๑๑. กิริยากิตก์ ที่ไม่ใช่อัพยยะ ถ้ามีกิริยา ว่ามี ว่าเป็น

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๒๗๖. ราชา ชเนหิ มานิโต โหติ.

๒๗๗. พุทฺโธ วิญฺูหิ ปูชิโต โหติ.

๒๗๘. สาวตฺถิย อญฺตโร ภิกฺขุ อหินา ทฏฺโ กาลกโต โหติ.

๒๗๙. เสฏฺิโน อาพาโธ อุปฺปนฺโน โหติ.

๒๘๐. สงฺฆสฺส จีวร อุสฺสนฺน โหติ.

๒๘๑. ภิกฺขุ อตฺตโน สนฺตเกน ตุฏฺโ โหติ.

๒๘๒. ปาโป ชาโต' สิ.

๒๘๓. ภควโต สาวกาน สงฺโฆ สุปฏิปนฺโน โหติ.

๒๘๔. อิมสฺมึ อาวาเส วสฺส วุตฺโถ' มฺหิ.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 18

๒๘๕. เทสนาวสาเน พหู ชนา โสตาปนฺนา อเหสุ.

๒๘๖. อปฺปมตฺตา โหถ.

๒๘๗. อรหนฺโต ปรมาย วิสุทฺธิยา วิสุทฺธา โหนฺติ.

๒๘๘. นวกสฺส ภิกฺขุโน อนภิรติ อุปฺปนฺนา โหติ.

๒๘๙. อิท สิกฺขาปท ภควตา ภิกฺขูน ปญฺตฺต โหติ.

๒๙๐. อิมานิ การณานิ มม อาจริเยน ทิฏฺานิ โหนฺติ.

ประโยคเหล่านี้ ควรอาจารย์ให้ศิษย์กลับกิริยากิตก์ กับกิริยา

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๒๙๑. ต้นไทร ใหญ่ นี้ เป็น (ของ) อันเทวดา สิงแล้ว.

๒๙๒. กองทัพ แห่งข้าศึก เป็น (หมู่) อันพระราชา ชำนะแล้ว.

๒๙๓. ศิลปะ อันนี้ เป็น (ของ) อันศิษย์ ของเรา ศึกษาแล้ว.

๒๙๔. คำ นี้ เป็น (คำ) อันอุปัชฌายะ ของท่าน พูดแล้ว.

๒๙๕. ผ้า ท. นี้ เป็น (ของ) อันทายก ถวายแล้ว แก่สงฆ์.

๒๙๖. คลอง นั้น เป็น (ของ) อันบิดา ของเรา ท. ขุดแล้ว.

๒๙๗. ทรัพย์ ของคนจน เป็น (ของ) อันโจร ลักแล้ว.

๒๙๘. ลูกชาย ของท่าน เป็น (ผู้) อันชนพาล ตีแล้ว.

๒๙๙. กิเลส ท. ทั้งปวง เป็น (โทษ) อันพระอรหันต์ ท. ละได้แล้ว.

๓๐๐. ธรรม นี้ เป็น (คุณ) อันผู้รู้ ท. ถึงทับแล้ว.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 19

ประโยคเหล่านี้ เมื่อศิษย์แปลเป็นมคธแล้ว ควรอาจารย์

จะให้กลับเป็นกิริยาอาขยาตตัวเดียว เช่นเคยให้ทำมาแล้ว.

๑๒. ถ้ามีข้อความเรื่องอื่น แทรกเข้ามาในระหว่าง แห่งประโยค

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๓๐๑. รญฺเ อาคเตล สพฺเพ ชนา ปกฺกมนฺติ.

๓๐๒. อย อิตฺถี, อตฺตโน สามิเก มเต, อญฺ สามิก ลภิ.

๓๐๓. นิโคฺรธสฺส ปตฺตานิ, เทเว วุฏฺเ, ผลนฺติ.

๓๐๔. เถรสฺส นิทฺท อโนกฺกมนฺตสฺส, อกฺขิมฺหิ โรโค อุปฺปชฺชิ.

๓๐๕. อมฺพสฺส ผเลสุ สาขาย ปติเตสุ, ทารกา วิลุมฺปนฺติ.

๓๐๖. ปิตา, อตฺตโน ปุตฺเต วุฑฺฒึ ปตฺเต, ตสฺส อตฺถาย กุมาริก

อาเนสิ.

๓๐๗. ทลิทฺทา, อตฺตโน ธเน นฏฺเ, โสจนฺติ.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 20

๓๐๘. ทารกา, อตฺตโน หตฺเถ ผเล มาตรา คหิเต, โรทนฺติ.

๓๐๙. สามเณรสฺส ธมฺม กเถนฺตสฺส, อนฺธกาโร ชาโต.

๓๑๐. ปทุมานิ, สุริเย อุคฺคเต, ปุปฺผนฺติ, ตสฺมึ อตฺถงฺคเต, ปตฺตานิ

ปิทหนฺติ.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๓๑๑. พระจันทร์, ครั้นเมื่อเมฆ ไปปราศแล้ว, ย่อมเปล่ง ซึ่งรัศมี.

๓๑๒. พระอาทิตย์, ครั้นเมื่อฝน ตกอยู่, ย่อมเศร้าหมอง.

๓๑๓. บุตร ผู้ใหญ่ ครั้นเมื่อบิดา ตายแล้ว, ย่อมได้ ซึ่งสมบัติ

ของเขา.

๓๑๔. ศิษย์ ท., เมื่ออาจารย์ ของตน มาแล้ว, ลุกขึ้น จากที่นั่ง

ด้วยเคารพ.

๓๑๕. พระราชา, ครั้นเมื่อเดือน ล่วงแล้ว, ประทาน ซึ่งทรัพย์

แก่บริวาร ท., ของพระองค์.

๓๑๖. ติตถิยะ ท., เมื่อพระพุทธเจ้า เกิดขึ้นแล้ว ในโลก, เสื่อม

แล้ว จากลาภ.

๓๑๗. ฝูง แห่งเนื้อ ท., เมื่อราชสีห์ มาแล้ว, ย่อมหนีไป จากที่นั้น.

๓๑๘. เมื่อพระเถระ กล่าวอยู่ ซึ่งธรรม, อรุณ ขึ้นไปแล้ว.

๓๑๙. แมลงเม่า ท, เมื่อฝน ตกแล้ว, ย่อมขึ้นไป จากรู ของตน.

๓๒๐. ชาย ผู้นี้, ครั้นเมื่อภริยา ของตน ตายแล้ว, ได้แล้ว ซึ่ง

ภริยาอื่น.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 21

๑๓. ในความท่อนเดียว ถ้ามีกิริยาซึ่งเนื่องกันต่อ ๆ มาโดย

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๓๒๑. อญฺตโร ภิกฺขุ อตฺตโน อุปชฺฌาย อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา

ปฏิรูเป อาสเน นิสีทิตฺวา ปญฺห ปุจฺฉิ.

๓๒๒. โส ตสฺส ปญฺห กเถตฺวา ต อุยฺโยเชสิ.

๓๒๓. สูโท ตณฺฑุล โธวิตฺวา อุกฺขลิย ปกฺขิปิตฺวา อุทก ทตฺวา

อุทฺธน อาโรเปตฺวา, ภตฺเต ปกฺเก, โอตาเรสิ.

๓๒๔. อมจฺโจ รญฺโ นิเวสน คนฺตฺวา, ตสฺส กิจฺจ กตฺวา,

อตฺตโน เคห นิวตฺติ.

๓๒๕. สีโห มิค หนฺตฺวา, ตสฺส มส ขาทติ.

๓๒๖. อุปาสกา อาราม คนฺตฺวา, ทาน ทตฺวา, สีล สมาทยิตฺวา,

ธมฺม สุณนฺติ.

๓๒๗. วาณิชา วิเทศา ภณฺฑานิ อาเนตฺวา, อาปเณสุ วิกฺกีณนฺติ.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 22

๓๒๘. อาจริโย, เวลาย สมฺปตฺตาย, อตฺตโน สิสฺสาน โอวาท

ทตฺวา, คพฺภ ปวิสติ.

๓๒๙. ราชา ทิวเส ทิวเส อนฺเตปุรา นิกฺขมิตฺวา, อมจฺจาน สมาคเม

นิสีทิตฺวา, อตฺตโน รฏฺเ อุปฺปนิน กิจฺจ วิจาเรติ.

๓๓๐. โจรา รตฺติย วิจริตฺวา, อรุเณ อุคฺคเต, อญฺตร าน

ปวิสิตฺวา, สยนฺติ.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๓๓๑. หมู่ แห่งภิกษุ ท., ครั้นเมื่อดิถี ที่ ๑๕ ถึงพร้อมแล้ว, ประชุม

กันแล้ว ในสีมา, ทำ ซึ่งอุโบสถ.

๓๓๒. สังขาร ท. ทั้งปวง ไม่เที่ยง เกิดขึ้นแล้ว ย่อมดับไป.

๓๓๓. คนจน ท. เข้าไปแล้ว สู่เมือง, ทำแล้ว ซึ่งการงาน, ครั้นเมื่อ

ค่าจ้าง อันตน ได้แล้ว, ซื้อแล้ว ซึ่งอาหาร ด้วยค่าจ้างนั้น

บริโภคแล้ว.

๓๓๔. ชาวนา ท., ครั้นเมื่อฤดูฝน ถึงพร้อมแล้ว, ไถแล้ว ซึ่งนา

หว่านแล้ว ซึ่งพืช ท., ครั้นเมื่อข้ากล้า ท. สุกแล้ว, เกี่ยว

แล้ว ซึ่งข้าวกล้า ท. นั้น ด้วยเคียว ผูกแล้ว ให้เป็นฟ่อน นำ

มาแล้ว นวดแล้ว ในลาน ถือเอาแล้ว ซึ่งข้าวเปลือก ท.

๓๓๕. พราน ท. ไปแล้ว สู่ป่า เห็นแล้ว ซึ่งเนื้อ ยิงแล้ว ซึ่งมัน

ด้วยธนู, ครั้นเมื่อมัน ล้มแล้วตายแล้ว, ถือเอาแล้ว ซึ่งเนื้อ

แห่งมัน นำมา ขาย.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 23

๓๓๖. อุบาสิกา ไปแล้ว สู่วัด นิมนต์แล้ว ซึ่งภิกษุ ท. ตระเตรียม

แล้ว ซึ่งทาน, ครั้นเมื่อเธอ ท. มาแล้ว สู่เรือน แห่งตน

นั่งแล้ว บนอาสนะ, ให้แล้ว ซึ่งโภชนะ ยังเธอ ท. ให้

ฉันแล้ว.

๓๓๗. พ่อค้า ท. ไปแล้ว สู่สมุทร ด้วยเรือ, ครั้นเมื่อเรือนั้น ถึง

แล้ว ซึ่งท่า แห่งเมือง, ไปแล้ว สู่ฝั่ง แห่งเมืองนั้น.

๓๓๘. ชน ท., ครั้นเมื่อฤดูฝน ถึงพร้อมแล้ว, นิมนต์แล้ว ซึ่งภิกษุ ท.

ให้แสดง ซึ่งธรรม ในเรือน ของตน ของตน.

๓๓๙. พระเถระ ท. ในกาลก่อน อยู่แล้ว สิ้นฤดูฝน ตลอดเดือน ท. ๓.

ปวารณาแล้ว ย่อมเที่ยวไป สู่ที่จาริก.

๓๔๐. คนพาล ทำแล้ว ซึ่งบาป, ครั้นเมื่อบาป หนาขึ้นแล้ว, ย่อม

ได้ ซึ่งผล แห่งมัน.

๑๔. ศัพท์เป็นอัพยยะ คือ นิบาตและปัจจัย บางเหล่า ไม่

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 24

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๓๔๑. เทฺว เม ภิกฺขเว อนฺตา ปพฺพชิเตน น เสวิตพฺพา.

๓๔๒ อิเม โข ปนา' ยสฺมนฺโต เทฺวนวุติ ปาจิตฺติยา ธมฺมา อุทฺเทส

อาคจฺฉนฺติ.

๓๔๓. อุปชฺฌาโย เม ภนฺเต โหหิ.

๓๔๔. อห อาวุโส สมฺพหุลา ทุกฺกฏาโย อาปตฺติโย อาปนฺโน

ตา ปฏิเทเสมิ.

๓๔๕. สกฺขสิ ปน ตฺว คหปติ เอเกน ปสฺเสน สตฺต มาเส

นิปชฺชิตุ ? สกฺโกม' ห อาจริย.

๓๔๖. มยฺห โข เทว ตาทิโส อาพาโธ; สาธุ เทโว ชีวก เวชฺช

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 25

อาณาเปตุ, ส ม ติกิจฺฉิสฺสติ.

๓๔๗. อภิญฺาย โว ภิกฺขเว ธมฺม เทเสมิ.

๓๔๘. ยโต' ห ภคินิ อริยาย ชาติยา ชาโต, นา' ภิชานามิ สญฺจิจฺจ

ปาณ ชีวิตา โวโรเปตา, เตน สจฺเจน โสตฺถิ เต โหตุ,

โสตฺถิ คพฺภสฺส.

๓๔๙. ยคฺเฆ อยฺเย ชาเนยฺยาสิ: สุทินฺโน อนุปฺปตฺโต.

๓๕๐. ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว รูป อนตฺตา; ตสฺมา รูป อาพาธาย

สวตฺตติ.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๓๕๑. แน่พ่อ ความเจ็บ ของข้า ฯ เป็นโรค หนัก, ข้า ฯ จัก

ตาย เป็นแท้, เมื่อข้า ฯ ตายแล้ว, เจ้าจงเลี้ยง ซึ่งมารดา

ของเจ้า.

๓๔๒. ดูก่อนผู้มีอายุ เจ้า จงประกอบ ซึ่งธุระ ท. ๒ ในศาสนา นี้

ถ้า เจ้า ทำ ตามคำ ของข้า ฯ เจ้า จักถึง ซึ่งความเจริญ

ในศาสนา นี้.

๓๕๓. ข้าแต่ท่านผู้เจริญ เนื้อความ แห่งคำ นี้ อย่างไร ?

๓๕๔. แน่ะนางผู้เจริญ เจ้า ทำ อย่างนี้ เพราะเหตุอะไร ?

๓๕๕. แน่ะภิกษุ ท. ธรรม ท. ๘ นี้ ย่อมเป็นไปตาม ซึ่งโลก,

อนึ่ง โลก ย่อมเป็นไปตาม ซึ่งธรรม ท. ๘ นี้.

๓๕๖. แน่ะแม่ เจ้า ไปแล้ว สู่ตระกูล แห่งผัว จงลุกขึ้นแล้ว แต่

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 26

เช้า ทำ ซึ่งการงาน ของผัว แห่งตน ในวัน ๆ จงรักษา

ซึ่งทรัพย์ อันเขานำมาแล้ว จากอันตราย.

๓๕๗. ดูก่อนสาธุชน ท. บัดนี้ ดิถี ที่ ๘ ถึงพร้อมแล้ว, เพราะ-

เหตุนั้น ท่าน ท. ประชุมกันแล้ว ในที่นี้ เพื่อจะฟัง ซึ่ง

ธรรม, ข้าพเจ้า จักกล่าว ซึ่งธรรมนั้น ตามกาล.

๓๕๘. แน่ะเพื่อน ช้าง เผือก มาถึงแล้ว, มัน ยืนแล้ว ในโรง

ในวัง, พรุ่งนี้ เรา ท. จงไป เพื่อจะดู ซึ่งมัน.

๓๕๙. แน่ะพนาย พรุ่งนี้ เรา จักให้ ซึ่งทาน, เจ้า จงไปแล้ว

สู่วัด นิมนต์ ซึ่งภิกษุ ท. ๕ รูป.

๓๖๐. ข้าแต่นาย บัดนี้ ภิกษุ ท. มาแล้ว, เจ้าจงเชิญ เธอ

ให้เข้ามา ในเรือน.

๑๗. มา ศัพท์ ซึ่งแปลว่า อย่า ใช้ได้แต่กับกิริยาที่เป็น

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 27

๓๖๑. กติ อตฺถวเส ปฏิจฺจ ภควตา ภิกขูนั สิกฺขาปท ปญฺตฺต ?

ทส.

๓๖๒. อตฺถิ ปนา' ยสฺมโต โกจิ เวยฺยาวจฺจกโร ?

๓๖๓. มา อายสฺมนฺดต เอว อวจุตฺถ.

๓๖๔. โก นาม เต อุปชฺฌาโย ?

๓๖๕. อุปชฺฌาโย เม ภนฺเต อายสฺมา ติสฺสตฺเถโร นาม.

๓๖๖. สเจ อห ต คหปติ อโรค กเรยฺย, กึ เม เทยฺยธมฺโม ?

สพฺพ จ เต อาจริย าปเตยฺย โหตุ, อห จ เต ทาโส.

๓๖๗. มา เม ตฺว คหปติ สพฺพ สาปเตยฺย อทาสิ, มา จ เม ทาโส.

๓๖๘. เอเต โข ภเณ เวชฺชา นาม พหุมายา, มา จ อสฺส กิญฺจิ

ปฏิคฺคเหสิ.

๓๖๙. ปริปุณฺณ เต ปตฺตจีวร ? อาม ภนฺเต.

๓๗๐. มา ต โลโภ อธมฺโม จ จิร ทุกฺขาย รนฺธยุ.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๓๗๑. แน่ะพ่อ เจ้า จงอย่าเสพ ซึ่งชนพาล ท.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 28

๓๗๒. ข้าแต่ท่านผู้เจริญ ธรรมนี้ ชื่ออะไร ? ดูก่อนผู้มีอายุ ชื่อ

อาทิตตปริยาย.

๓๗๓. จำเดิม แต่นี้ เจ้า อย่า มาแล้ว ในที่นี้ อีก.

๓๗๔. ท่านผู้มีอายุ อย่า พากเพียรแล้ว เพื่ออันทำลาย ซึ่งสงฆ์

ผู้พร้อมเพรียงกัน.

๓๗๕. ท่าน จักไป สู่ฝั่ง แห่งแม่น้ำ กับข้า ฯ หรือ ?

๓๗๖. ท่าน อย่า บอกแล้ว ซึ่งเนื้อความ นั้น แก่ใคร ๆ.

๓๗๗. แน่ะพ่อ เจ้า อย่า เสพแล้ว ซึ่งสิ่งใช่ประโยชน์.

๓๗๘. ท่าน ท. จง อย่า ประกอบตาม ซึ่งความประมาท.

๓๗๙. พระชนม์ ของพระผู้มีพระภาค เท่าไร ? ๘๐.

๓๘๐. กิเลส ท. จง อย่า ยังท่าน ท. ให้เป็นไป ในอำนาจ แห่งตน.

๑๙. ศัพท์ที่เป็นกิริยาวิเสสนะ คือแสดงลักษณะของกิริยา

ประโยคเหล่านี้ ผุ้เรียนจงแปลเป็นไทย

๓๘๑. สตฺต โว ภิกฺขเว อปริหานิเย ธมฺเม เทเสสฺสามิ, ต สุณาถ

สาธุก มนสิ กโรถ, ภาสิสฺสามิ.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 29

๓๘๒. เกน นุ โข อุปาเยน สพฺเพ สพฺรหฺมจารี ผาสุ วิหเรยฺยุ.

๓๘๓. ทนฺธ ปุญฺ กโรติ ทนฺธ ทนฺธ วิปาก ลภติ.

๓๘๔. โถก อาวุโส เทหิ.

๓๘๕. อคิลาเนน ภิกฺขุนา เอโก อาวสถปิณฺโฑ ภุญฺชิตพฺโพ, ตโต

เจ อุตฺตรึ ภุญฺเชยฺย, ปาจิตฺติย.

๓๘๖. ปาฏิโมกฺข อุทฺทิสิสฺสามิ, ต สพฺเพว สนฺตา สาธุก สุโณม

มนสิ กโรม.

๓๘๗. ตุริตตุริต สีฆสีฆ กุสล กเรยฺย.

๓๘๘. อวสฺส มยา มริตพฺพ.

๓๘๙. อิจฺฉิต ปตฺถิต ตุยฺห ขิปฺป' เมว สมิชฺฌตุ.

๓๙๐. สจฺจ อห อาจริย ปฏิสฺสุณึ, อปิ อห มริสฺสามิ, น อห

สกฺโกมิ เอเกน ปสฺเสน สตฺต มาเส นิปชฺชิตุ.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๓๙๑. เจ้า จงไป สู่บ้าน ชื่อโน้น แล้ว กลับมา พลัน.

๓๙๒. หญิง นั้น พูด จริง, คำ ของเขา อันเรา ต้องทำ.

๓๙๓. ภิกษุ ท. ๓๐ อยู่แล้ว สิ้นฤดูฝน ในเมืองสาเกต ไม่ผาสุก.

๓๙๔. สมณะ ค่อย ๆ ไปอยู่ โดยปกติ จึงงาม.

๓๙๕. บุรุษ ผู้มีปัญญา ย่อมรู้ ซึ่งธรรม อันพระผู้มีพระภาค แสดง

แล้ว ได้ เร็ว.

๓๙๖. นอน หลับ ตลอดวัน ทั้งสิ้น ประเสริฐกว่า, ตรึก ซึ่งวิตก

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 30

เป็นอกุศล ไม่ประเสริฐเลย.

๓๙๗. ได้ น้อย โดยสุจริต ดีกว่า, ได้ มาก โดยทุจริต ไม่ดีเลย.

๓๙๘. ดูก่อนกุมาร ท. เจ้า ท. จงถือเอา ซึ่งศิลปะ ให้ประโยชน์

สำเร็จ.

๓๙๙. แน่ะแม่ เจ้า อันชน ท. อื่น ว่า เป็นธรรม อย่า โกรธแล้ว.

๔๐๐. คน ผู้ประกอบด้วยเมตตา นอนหลับ เป็นสุข ตื่น เป็นสุข.

๒๐. ถ้าในประโยคอันเดียว มีข้อความซับซ้อนกับหลาย

ในสมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาค เสด็จออกแล้ว จากกรุง

ราชคฤห์ ทอดพระเนตรเห็นแล้ว ซึ่งสิงคาลมาณพ นอบน้อมอยู่

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 31

ซึ่งทิศทั้งหลาย ๖.

จึงตรัสถามแล้ว ว่า "แน่ะบุตรแห่งคฤหบดี ท่านนอบน้อมอยู่

ซึ่งทิศทั้งหลาย เพื่อเหตุอะไร ?"

สิงคาลมาณพ ฟังแล้ว ซึ่งคำนั้น จึงทูลว่า "ข้าแต่พระองค์

ผู้เจริญ บิดา ของข้าพระเจ้า เมื่อทำ ซึ่งกาลกิริยา ได้พูดแล้วอย่างนี้

ว่า 'แน่ะพ่อ เจ้า จงนอบน้อม ซึ่งทิศทั้งหลาย' ข้าพระเจ้า นั้น

เมื่อทำ ซึ่งคำ ของบิดา จึงนอบน้อมอยู่ ซึ่งทิศทั้งหลาย."

ลำดับนั้น พระผู้มีพระภาค ตรัสแล้ว กะสิงคาลมาณพนั้น ว่า

"แน่ะบุตรแห่งคฤหบดี ในวินัย ของพระอริยเจ้า ทิศทั้งหลาย อัน

เขา ไม่พึงนอบน้อม อย่างนี้เลย."

พระองค์เป็นผู้อันสิงคาลมาณพนั้น ทูลถามแล้ว ตรัสแล้ว ซึ่ง

วินัยแห่งคฤหัสถ์.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๔๐๑. อมฺหาก สตฺถา มหนฺเตน อุสฺสาเหน เทวมนุสฺเสหิ กต

สกฺการ ทิสฺวา อานนฺทตฺเถร อามนฺเตตฺวา "โย โข อานนฺท

ตาทิเสนปิ สกฺกาเรน ตถาคต ปูเชติ, น โส ปรมาย ปูชาย

ตถาคต ปูเชติ นาม, โย จ โข อานนฺท ตถาคเตน ทินฺน

โอวาท กโรติ, โส ปรมาย ปูชาย ตถาคต ปูเชติ นามา' ติ

อาห.

๔๐๒. อสฺสุตวโต ภิกฺขเว ปุถุชฺชนสฺส อุปฺปชฺชติ ลาโภ, โส น อิติ

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 32

ปฏิสญฺจิกฺขติ "อุปฺปนฺโน โข เม อย ลาโภ, โส จ โข

อนิจฺโจ ทุกฺโข วิปริณามธมฺโม' ติ ยถาภูต น ปชานาติ.

๔๐๓. ปาตลิปุตฺตสฺมึ นคเร สุทสฺสโน นาม ราชา "โย สิปฺป น

ชานาติ, โส อนฺโธ วิย โหตี' ติ อิม อตฺถ คเหตฺวา คีต

คายนฺตสฺส วจน สุตฺวา อตฺตโน ปุตฺเต สิปฺป อชานนฺเต

ตฺวา สวิคฺคมานโส หุตฺวา ราชปณฺฑิเต สนฺนิปาเตตฺวา

"โก เม ปุตฺเต สิปฺป สิกฺขาเปตุ สกฺขิสฺสตี' ติ ปุจฺฉิ. ต

สุตฺวา อญฺตโร ราชปณฺฑิโต "อหนฺเต เทว ปุตฺเต ฉหิ

มาเสหิ สิปฺป ชานาเปสฺสามี' ติ อาห. โส ตุสิตฺวา ตสฺส

นิยฺยาเทสิ.

๔๐๔. ภควา อตฺตโน ปรินิพฺพาน อารพฺภ อานนฺทตฺเถร อามนฺเตตฺวา

"โย โว อานนฺท มยา เทสิโต ปญฺตฺโต ธมฺโม จ วินโย จ,

โส โว มม อจฺจเยน สตฺถา' ติ วตฺวา "หนฺท' ทานิ ภิกฺขเว

อามนฺตยามิ โว, วยธมฺมา สงฺขารา, อปฺปมาเทน สมฺปาเทถา' ติ,

ภิกฺขูน โอวาท อทาสิ.

๔๐๕. วกฺกลิ นาม พฺราหฺมโณ อมฺหาก สตฺถุ รูปสมฺปตฺตึ ทิสฺวา

ทสฺสเน อติตฺโตเยว "อิมินา อุปาเยน อห นิจฺจกาล สตฺถาร

ปสฺสิตุ ลภิสฺสามี' ติ จินฺเตตฺวา ปพฺพชิตฺวา สตฺถุ สนฺติเกเยว

วิจริ. สตฺถา ต ปวตฺตึ ตฺวา "กึ เต วกฺกลิ อิมินา ปูติกาเยน,

โยปิ วกฺกลิ นิจฺจ มม สงฺฆาฏิกณฺณ คเหตฺวา วิจรติ, น โส ม

ปสฺสติ นาม, โย จ โข วกฺกลิ ธมฺม ปสฺสติ, โส ม ปสฺสติ

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 33

นามา' ติ อาห.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๔๐๖. ในสมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาค ตรัสเรียกแล้ว ซึ่งภิกษุ ท.

ประทานแล้ว ซึ่งโอวาท ว่า "แน่ะภิกษุ ท. ท่าน ท. เป็น

ผู้รับมฤดก ของเรา โดยธรรม เถิด, จง อย่า เป็นผู้รับมฤดก

ของเรา โดยอามิส เลย."

๔๐๗. ใคร ๆ ไม่ พึงดูหมิ่น ซึ่งบาป อย่างนี้ ว่า "บาป มีประมาณ

น้อย อันเรา ทำแล้ว, เมื่อไร มัน จักให้ ซึ่งผล แก่เรา."

๔๐๘. วันหนึ่ง อนาถปิณฑิกะ คฤหบดี ไปแล้ว สู่สำนัก แห่งพระ

ศาสดา เป็นผู้ อันท่าน ตรัสถามแล้ว ว่า "แน่ะคฤหบดี ก็

ทาน ในตระกูล อันท่าน ยังให้อยู่หรือ ? ทูลว่า "พระพุทธเจ้า

ข้า ขอรับ, ก็แต่ว่า ข้าพระพุทธเจ้า ไม่อาจ เพื่อจะทำ

ให้เป็นของประณีต."

๔๐๙. พระศาสดา เมื่อทรงแสดง แก่เขา ว่า "ทาน ไม่ ชื่อว่าประณีต

ในเพราะไทยธรรม ประณีต" จึงตรัสแล้ว ว่า "แน่ะคฤหบดี

เมื่อจิต เป็นของ ประณีต ทาน ที่ให้แล้ว ชื่อว่า เป็น ทาน

เศร้าหมอง ไม่มี; เหตุนั้น ท่าน อย่า คิดแล้ว ว่า "ทาน

ของเรา เศร้าหมอง."

๔๑๐. คนผู้อยู่ครอง ซึ่งเรือน พึงแบ่ง โภคะ โดยส่วน ท. ๔, พึง

บริโภค ซึ่งส่วน อันหนึ่ง, พึงประกอบ ซึ่งการงาน ด้วย

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 34

ส่วน ท. ๒, พึงเก็บไว้ ซึ่งส่วน ที่ ๔ ด้วยคิดว่า "เมื่อ

อันตราย เกิดขึ้น เรา จักได้บริโภค."

๒๑. นามนามที่ออกจากกิริยา เช่น กรณ ความทำ

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๔๑๑. เอโก นวโก ภิกฺขุ อุปชฺฌาย อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา

นิสีทิตฺวา "กติ ภนฺเต อิมสฺมึ สาสเน ธุรานี' ติ ปุจฺฉิ.

"คนฺถธุร วิปสฺสนาธุรนฺติ เทฺว ธุรานิ ภิกฺขู' ติ. "กตม

ปน ภนฺเต คนฺถธุร, กตม วิปสฺสนาธุรนฺ' ติ. "ติปิฏก

อุคฺคเหตฺวา ตสฺส ธารณ คนฺถธุร นาม, อตฺตภาเว ขยวย

ปฏฺเปตฺวา ตีณิ ลกฺขณานิ อาโรเปตฺวา สงฺขาราน สมฺมสน

วิปสฺสนาธุร นาม ภิกฺขู' ติ.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 35

๔๑๒. เอว ปริตฺตเกน กมฺเมน เอวรูป สมฺปตฺตึ ลภิตฺวา อิทานิ

มยา ปมชฺชิตุ น วฏฺฏติ.

๔๑๓. อตฺถิ ภนฺเต ทาน อทตฺวา สีล อสมาทยิตฺวา สจฺจมตฺต

รกฺขิตฺวา สคฺคสฺส คมน ?

๔๑๔. ปวิยา เอกรชฺเชน สคฺคสฺส คมเนน วา

สพฺพโลกาธิปจฺเจน โสตาปตฺติผล วร.

๔๑๕. สพฺพปาปสฺส อกรณ กุสลสฺสู' ปสมฺปทา

สจิตฺตปริโยทปน เอต พุทฺธาน สาสน.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๔๑๖. อันผู้ให้ ซึ่งทาน ชวนแล้ว แม้ซึ่งผู้อื่น ท. ให้ ย่อมควร.

๔๑๗. ความได้ ซึ่งวิทยา ประเสริฐกว่า แต่ความได้ ซึ่งทรัพย์.

๔๑๘. ความลุกขึ้นแล้ว กินแล้ว ซึ่งข้าว นอนหลับ ตลอดวันทั้งสิ้น

ดีกว่า แต่ความทำ ซึ่งบาป.

๔๑๙. อันผู้ทำ ซึ่งบุญ ยังสันดาน ของตน ให้หมดจดแล้ว จึงทำ

ย่อมควร.

๔๒๐. ความเข้าไปเสพแล้ว ซึ่งสัตบุรุษ ฟังแล้ว ซึ่งธรรม ของ

ท่าน ทำในใจแล้ว โดยแยบคาย ประพฤติ ซึ่งธรรม ย่อม

เป็นไป เพื่อความเจริญ.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 36

อุภัยพากยปริวัตน์

ภาคที่ ๒

๒๓. ประโยคมคธตามสำนวนในชั้นหลัง ๆ มักตัดความ

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๔๒๑. เอโก ภิกฺขุ าโณทยาวาส คนฺตฺวา ทนฺธมิตฺต นาม

เถร อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺเต นิสีทิ.

๔๒๒. อถ น เถโร "กุโต อาคโร' สิ อาวุโส' ติ ปุจฺฉิ.

"สมฺโมหารามโต ภนฺเต' ติ.

๔๒๓. "กิมตฺถ อิธา' คจฺฉสิ อาวุดส' ติ. "วสิตุ ภนฺเต' ติ.

๔๒๔. "กึ ปโยชน ปสฺสนฺโต, อิธ วสิตุ อิจฺฉสิ อาวุโส' ติ. "ตตฺถา' ห

ภนฺเต มหาเถรสฺส กิตฺตึ อสฺโสสึ 'มหาเถโร ติปิฏกธโร

อตฺตโน สิสฺสาน วิตฺถาเรน ต วาเจสี' ติ, อถา' ห จินฺเตสึ

'มมา' ปิ อิธ วสโต มหาเถโร วาเจยฺย, เอว' มห อุคฺคเหตุ

ลภิสฺสามี' ติ, อิม โข อห ภนฺเต ปโยชน ปสฺสนฺโต อิธ

วสิตุ อิจฺฉามี' ติ.

๔๒๕. "โก นาม ตฺว อาวุโส' ติ. "วิธุโร ภนฺเต' ติ.

๔๒๖. "กติวสฺโส' สิ ตฺว วิธุรา' ติ. "ปญฺจวสฺโส' ห ภนฺเต' ติ.

๔๒๗. "โก นาม เต อุปชฺฌาโย' ติ, "มิตฺตทูโร นาม เถโร ภนฺเต ' ติ.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 37

๔๒๘. "สุทฺธิปณฺณ เต อานีตนฺติ. "อาม ภนฺเต' ติ.

๔๒๗. "เตนหิ ต อาหรา' ติ. โส ตสฺส สุทฺธิปณฺณ ทสฺเสสิ.

๔๓๐. เถโร ต โอโลเกตฺวา "เตนหิ ยถาสุข วสาหิ วิธุรา' ติ อาห.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๔๓๑. ลำดับนั้น พระเถระ สั่งแล้ว ซึ่งภิกษุ หนุ่ม รูปหนึ่ง ว่า

"เจ้า จงไป, จงบอก แก่สุหทะ ว่า 'ท่าน จงปูลาดแล้ว ซึ่ง

เสนาสนะ อันหนึ่ง แสดง (ให้) แก่ภิกษุ ผู้มาใหม่."

๔๓๒. ภิกษุ นั้น รับแล้ว ซึ่งคำ แห่งพระเถระ นั้น ว่า "อย่างนี้

ท่านผู้เจริญ" ไปแล้ว บอกแล้ว แก่สุหทภิกษุ.

๔๓๓. สุหทภิกษุ นั้น ปูลาดแล้ว ซึ่งเสนาสนะ มาแล้ว สู่สำนัก

แห่งพระเถระ บอกแล้ว แก่ท่าน ว่า "เสนาสนะ อันข้า ฯ

ปูลาดแล้ว" ครั้นเมื่อคำว่า "ถ้าอย่างนั้น เจ้า จงนำไปแล้ว

ซึ่งภิกษุ นี้ แสดง (ให้) ซึ่งเสนาสนะ" อันพระเถระ

พูดแล้ว ได้ทำแล้ว อย่างนั้น.

๔๓๔. วิธุรภิกษุ ถามแล้ว ซึ่งสุหทภิกษุ ว่า "ข้าแต่ท่านผู้เจริญ

กติกา ในอาวาสนี้ มี (หรือ). "มีอยู่ ท่านผู้มีอายุ."

๔๓๕. "กติกา อะไร ท่านผู้มีอายุ ?" ครั้นเมื่อระฆัง ตีแล้ว ภิกษุ

ท. ประชุมกันแล้ว นมัสการ ซึ่งพระรัตนตรัย ในพระวิหาร

ในเช้าด้วย ในเย็นด้วย. ภิกษุ ท. ด้วย สามเณร ท. ด้วย

ไปแล้ว สู่ที่บำรุง แห่งพระเถระ ฟัง ซึ่งโอวาท อันท่าน

ให้แล้ว. ครั้นเมื่อวันธัมมัสสวนะ ถึงพร้อมแล้ว, คฤหัสถ์และ

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 38

บรรพชิต ท. ประชุมกันแล้ว ในโรงธรรม. ภิกษุ รูปหนึ่ง

แสดง ซึ่งธรรม, ชนอันเหลือ ฟัง ซึ่งธรรมนั้น, ครั้นเมื่อวัน

อุโบสถ ถึงพร้อมแล้ว, ภิกษุ ท. ทั้งหมด ย่อมทำ ซึ่งอุโบสถ

ครั้นเมื่อดิถีปวารณา ถึงพร้อมแล้ว, ย่อมทำ ซึ่งปวารณา.

กติกา มีอย่างนี้เป็นต้น.

๔๓๖. ในเย็น วิธุรภิกษุ ไปแล้ว สู่สำนัก แห่งพระเถระ ขอแล้ว

ซึ่งนิสสัย. พระเถระ ได้ให้แล้ว.

๔๓๗. จำเดิม แต่กาลนั้น วิธุรภิกษุ ได้ทำแล้ว ซึ่งอาจริยวัตร

มีให้น้ำบ้วนปากเป็นต้น แก่พระเถระ.

๔๓๘. พระเถระ ยังความการุญ ให้เกิดแล้ว ในเธอ.

๔๓๙. เธอ เป็นที่รัก แม้แห่งภิกษุ ท. อื่น.

๔๔๐. เธอ เรียนอยู่ ซึ่งธรรมด้วย ซึ่งวินัยด้วย ในสำนัก แห่ง

พระเถระ ทุกวัน ๆ

๒๔. คำของผู้น้อยพูดกับผู้ใหญ่ แม้คนเดียว ต้องใช้มัธยม-

บุรุษ พหุวจนะ.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๔๔๑. เอกทิวส วิธุโร ภิกฺขุ เถร อุปสงฺกมิตฺวา "กสฺส ปุตฺโต

ภนฺเต อมฺหาก สตฺถา' ติ ปุจฺฉิ. "กปิลวตฺถุสฺมึ สุทฺโธทน-

มหาราชสฺส อาวุโส' ติ.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 39

๔๔๒. "กา ตสฺส มาตา ภนฺเต' ติ. "มายา เทวี อาวุโส' ติ.

๔๔๓. "กตรสฺมึ วสฺเส โส ชาโต ภนเต' ติ. "อิโต ปุพฺเพ

ปณฺณรสวสฺสปญฺจสตาธิเกสุ ทฺวีสุ วสฺสสหสฺเสสุ อาวุโส' ติ.

"กตมิย ภนฺเต ติถิยนฺ' ติ. "วิสาขปุณฺณมีทิวเส อาวุโส' ติ.

๔๔๔. "กตฺถ ภนฺเต' ติ. "กปิลวตฺถุสฺส จ เทวทหสฺส จ อนฺตรา

ลุมฺพินิวเน อาวุดส' ติ.

๔๔๕. "กสฺมา ปน ภนฺเต เทวี อตฺตโน นิเวสเน น วิชายิ ? ต เม

การณ ทสฺเสถา ' ติ. "สา อาวุโส เทวี ปริปกฺกคพฺภา อตฺตโน

นิวาสนฏฺานภูต เทวทห คนฺตุกามา, ราชาน อาปุจฺฉิตฺวา

ปริวาเรน คจฺฉนฺตี, ลุมฺพินิวน ปตฺวา, ตตฺถ กีฬิตุกามา

ปาวิสิ, ตสฺสา กมฺมชวาตา จสึสุ, สา ตตฺถ วิชายี' ติ.

๔๔๖. "ตสฺส ทารกกาเล กึ นาม กรึสุ ภนฺเต' ติ. "สิทฺธตฺโถ' ติ

นาม อาวุโส' ติ.

๔๔๗. "กติวสฺสานิโส คิหิภาเว ิโต ภนฺเต' ติ. "เอกูนตึส อาวุโส' ติ.

๔๔๘. "กึ นุ โข โส ภนฺเต ฆราวาส อชฺฌาวสนฺโต ทารภรณ

กโรติ อุทาหุ โน' ติ. "กโรติ อาวุโส' ติ.

๔๔๙. "กา ตสส เทวี ภนฺเต' ติ. "ยโสธรา นาม อาวุโส

สุปฺปพุทฺธสฺส โกลิยสฺส ธีตา' ติ.

๔๕๐. "อตฺถิ ปน ภนฺเต ตสฺส ปุตฺโต' ติ. "อามาวุโส' ติ. "โก

นาม โส ภนฺเต' ติ. "ราหุโล นามาวุโส' ติ.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 40

๒๕. อาลปนะในภาษามคธ ในเวลาพูดกัน มักใช้ชุกชุม

เป็นมคธ ต้องลงอาลปนะในที่ควรลง.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๔๕๑. พระองค์ ปรารภ ซึ่งอะไร (จึง) ละเสียแล้ว ซึ่งสมบัติ

ผนวชแล้ว ? ซึงชราพยาธิมรณะ ท.

๔๕๒. ปรารภอย่างไร ? ปรารภอย่างนี้ว่า "ชน ท. ทั้งปวง มีชรา

พยาธิมรณะเป็นธรรม (แต่) เกลียด ซึ่งมัน ท. ประมาท

อยู่ ข้อนั้น ไม่สมควร แก่เรา, ควร อันเรา แสวงหา ซึ่ง

อุบายเครื่องพ้น จากมัน ท.

๔๕๓. เพราะเหตุไร ท่าน ไม่เป็นคฤหัสถ์ แสดงหา ? ท่าน

ไม่อาจ. เพราะอะไร (จึง) ไม่อาจ ? เพราะความที่แห่ง

ฆราวาส เป็นสถานที่ตั้งแห่งความเมา.

๔๕๔. จำเดิมแต่กาลแห่งพระองค์ผนวชแล้ว ครั้นเมื่อกาล เท่าไร

ล่วงแล้ว พระองค์ ตรัสรู้แล้ว ซึ่งพระอนุตตรสัมมาสัมโพธิ-

ญาณ ? ครั้นเมื่อปี ท. ๖ ล่วงไปแล้ว.

๔๕๕. ในระหว่างนี้ พระองค์ ได้ทำแล้ว ซึ่งอะไร ? ขอ ท่าน ท.

จงสำแดง แก่ข้า ฯ พระองค์ ตั้งแล้ว ซึ่งความเพียร.

๔๕๖. พระองค์ ตรัสรู้แล้ว ในดิถี อะไร ? ในวิสาขบุรณมี.

๔๕๗. ในที่ไหน ? ที่โคนแห่งไม้อัสสัตถะใกล้ฝั่ง แห่งแม่น้ำเนรัญชรา.

๔๕๘. พระองค์ ตรัสรู้แล้ว ทรงทำแล้ว ซึ่งอะไร อื่นอีก ? พระองค์

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 41

เที่ยวไป ในประเทศ ท. นั้น ๆ แสดงแล้ว ซึ่งธรรม แก่ชน ท.

อนุญาตแล้ว ซึ่งอุปสมบท แก่เขา ท. ผู้ขออยู่ ให้แล้ว ซึ่ง

โอวาท แก่คฤหัสถ์ ท. ประดิษฐานแล้ว ซึ่งพระศาสนา.

๔๕๙. พระองค์ ทรงแสดงแล้ว ซึ่งธรรม แก่ใคร ก่อน, ใคร เป็น

สาวก ที่ต้น ของพระองค์ ? พระองค์ แสดงแล้ว ซึ่งธรรม

แก่ภิกษุ ท. ๕. มี พระโกณฑัญญะเป็นต้น, ในเธอ ท. พระ

โกณฑิญญะ เป็น สาวก ที่ต้น ของพระองค์.

๔๖๐. พระองค์ ประดิษฐานแล้ว ซึ่งพระศาสนา ในที่ไหน ก่อน ?

ในกรุงราชคฤห์.

๒๖. กิริยาที่ลง ตฺวา ปัจจัย ใช้หมายเหตุก็ได้ แต่ต้องมุ่ง

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๔๖๑. "โพธิโต ปฏฺาย กติ วสฺสานิ โส อฏฺาสิ ภนฺเต' ติ.

ปญฺจจตฺตาฬีส อาวุโส' ติ.

๔๖๒. "กตฺถ โส ปรินิพฺพุโต ภนเต' ติ. "กุสินาราย สาลวเน

อาวุโส' ติ.

๔๖๓. "กตมิย ภนฺเต ติถิยนฺ' ติ. "วิสาขปุณฺณมิย อาวุโส' ติ.

๔๖๔. "กิตฺตก ปน ภนฺเต ตสฺส อายุปฺปมาณนฺ' ติ. "นนุ อาวุโส

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 42

มยา วุตฺต "เอกูนตึส วสฺสานิ คิหิภาเว ตฺวา สมฺปตฺตึ

ปหาย ปพฺพชิตฺวา ฉพฺพสฺสานิ ปธาน ปทหิตฺวา อภิสมฺพุชฺฌิตฺวา

ปญฺจจตฺตาฬีส วสฺสานิ อฏฺาสิ ? ตานิ วสฺสานิ เอกชฺฌ

อภิสญฺญูหิตฺวา อสีติวสฺสานี' ติ.

๔๖๕. "ตโต ปฏฺาย ยาวชฺชตนา กติวสฺสานิ อติกฺกนฺตานิ ภนฺเต'

ติ. "ปญฺจตตึสวสฺสุตฺตรจตุสฺสตาธิกานิ เทฺว วสฺสสหสฺสานิ

อาวุโส' ติ.

๕๖๖. ตสฺมึ ปรินิพฺพุเต เก ตสฺส สรีรชฺฌาปนกิจฺจ อกสุ ภนฺเต'

ติ. "โกสินารกา มลฺลา อาวุโส' ติ.

๔๖๗. "อตฺถิ ปนสฺส ภนฺเต ตโต อวสิฏฺา ธาตุโย' ติ. "อามาวุโส' ติ.

๔๖๘. "กึ ปน ภนฺเต โกสินารกา มลฺลาเยว อคฺคเหสุ อุทาหุ

อญฺเสปิ วิภชึสู' ติ. "ปุพฺเพ เต อาวุโส อทาตุกามา ปจฺฉา

วิภชึสู' ติ.

๔๖๙. "กสฺมา ปน ภนฺเต วิภชึสู' ติ. "อชาตสตฺตุราชาทโย อาวุโส

ราชาโน ธาตุโย ยาจิตุ เตส สนฺติก ทูเต ปาเหสุ, เตสุ

อเทนฺเตสุ, สพฺเพ สงฺคาม กตฺตุกามา อเหสุ, โทโณ นาม

พฺราหฺมโณ เต สญฺาเปตฺวา เตส สมก สมก ภาค

วิภชาเปสี' ติ.

๔๗๐. "กตฺถ ปน ภนฺเต ธาตุโย คเหตฺวา เปสุนฺ' ติ. เจติเยสุ

อาวุโส' ติ.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 43

๒๗. นามนาม ที่เป็นเอกวจนะหลายศัพท์ ถ้ามีความรวมกัน

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๔๗๑. เธอถามแล้ว ซึ่งพระเถระ ยิ่งแต่นั้น ว่า สังคายนา ที่แรก ทำ

แล้วเมื่อไร ? เมื่อพระผู้มีพระภาค นิพพานแล้ว สิ้น ๓ เดือน.

๔๗๒. สังคายนา ที่แรกนั้น อันใครทำแล้ว ? อันพระอรหันต์ ท. ๕๐๐

๔๗๓. ทำแล้ว ในที่ไหน ? ที่กรุงราชคฤห์.

๔๗๔. ใคร เป็นประธาน ในสังคายนานั้น ? พระมหากัสสปเถระด้วย

พระอุบาลีเถระด้วย พระอานนทเถระด้วย ได้เป็นประธาน

แล้วในสังคายนานั้น.

๔๗๕. ใคร ชวนแล้ว ซึ่งพระอรหันต์ ท. นั้น เพื่ออันทำ ซึ่ง

สังคายนานั้น ? พระมหากัสสปเถระ.

๔๗๖. ท่านปรารภแล้ว ซึ่งอะไร (จึง) ชวนแล้ว ? ท่าน ปรารภ

ซึ่งคำของบรรพชิตแก่ ชื่อ สุภัททะ.

๔๗๗. เธอ ว่าแล้ว อย่างไร ? เมื่อพระผู้มีพระภาค นิพพานแล้ว

๗ วัน พระมหากัสสปเถระ ยังไม่ทราบ ซึ่งความนั้น (จึง)

มาแล้ว จากเมืองปาวา กับ ด้วยภิกษุ ท. มาก เพื่อจะเห็น

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 44

พระผู้มีพระภาค เห็นแล้ว ซึ่งอาชีวก คนหนึ่ง ในระหว่างทาง

ถามแล้ว ว่า "ผู้มีอายุ ท่านรู้ ซึ่งข่าว ของพระศาสดา

หรือ ?" อาชีวกนั้น บอกแล้ว ว่า "ผู้มีอายุ พระศาสดา

ของท่าน ท. ปรินิพพานเสียแล้ว ๗ วัน." ภิกษุ ท. ผู้ปุถุชน

ได้ฟังแล้ว ซึ่งความนั้น ร้องไห้แล้ว คร่ำครวญแล้ว. ใน

เธอ ท. บรรพชิตแก่ ชื่อสุภัททะ มีอยู่ องค์หนึ่ง, เธอ ห้าม

เสียแล้ว ซึ่งภิกษุ ท. นั้น ว่า "ผู้มีอายุ อย่าเลย, ท่าน ท.

อย่าร้องไห้เลย, ท่าน ท. อย่าคร่ำครวญเลย, เมื่อพระศาสดา

ยังอยู่, เรา ท. ไม่อาจ เพื่อจะทำ ซึ่งกรรม อันพระองค์

ห้ามแล้ว, เดี๋ยวนี้ เรา ท. ครั้นเมื่อพระองค์ ปรินิพพานแล้ว

ปรารถนา เพื่อจะทำ ซึ่งสิ่งใด (ก็) จงทำ ซึ่งสิ่งนั้น." พระ

มหากัสสปเถระ ปรารภ ซึ่งคำ ของบรรพชิตแก่นี้ (จึง) ชัก

ชวนแล้ว ซึ่งพระอรหันต์ ท. เหล่านั้น เพื่อจะทำซึ่งสังคายนา.

๔๗๘. ข้าแต่ท่านผู้เจริญ พระอรหันต์ ท. นั้น ทำแล้ว ซึ่งสังคายนา

อย่างไร ? พระอรหันต์ ท. นั้น ปรุชุมพร้อม ในที่แห่งหนึ่ง

ครั้งนั้น พระมหากัสสปเถระ ถามแล้ว ซึ่งวินัย กะพระอุบาลี

เถระ, ครั้นเมื่อวินัย อันท่าน วิสัชนาแล้ว, ถามแล้ว ซึ่ง

ธรรม กะพระอานนทเถระ. ท่าน วิสัชนาแล้ว ซึ่งธรรมนั้น, พระ

เถระ ท. นั้น ร้อยกรองแล้ว ซึ่งธรรมด้วย ซึ่งวินัยด้วย นั้น

ตามนัยอันพระเถระ ท. ๒ กล่าวแล้ว ตั้งไว้แล้ว ให้เป็นแบบ.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 45

๔๗๙. ใคร ได้เป็นผู้อุปการะ ของพระเถระ ท. เหล่านั้น ? ได้ยินว่า

พระเจ้าอชาตศัตรู.

๔๘๐. สังคายนา นั้น ทำแล้ว โดยกาล เท่าใด ? โดยเดือน ท. ๗.

๒๘. ถ้าคุณนาม ที่เกี่ยวด้วยกิริยาว่ามี ว่าเป็น หลายบท

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๔๘๑. "กิตฺตกา ปน ภนฺเต ภควโต สาวกา เตสุ เตสุ คุเณสุ

เตน ปสฏฺา' ติ. "เอกจตฺตาฬีส อาวุโส' ติ.

๔๘๒. "เตส นามานิ โสตุ อิจฺฉามิ ภนฺเต, สาธุ เม ภนฺเต

กเถถา' ติ. "เตนหิ สุโณหิ, กเถสฺสามิ: อญฺาโกณฺฑญฺตฺ-

เถโร เตส ปาโมกฺโข อโหสี' ติ.

๔๘๓. "นนุ โส ภนฺเต ปุพฺเพ ตุมฺเหหิ 'โกณฺฑญฺโ' ติ กถิโต,

อถ กสฺมา "อฺาโกณฺฑฺโ' ติ กเถถ ? กึ โส เทฺว

นามานิ อลตฺถา' ติ. "ปุพฺเพ โส อาวุโส 'โกณฺฑญฺโ' 9b

ปญฺายิ; ยทา โส ธมฺม ปฏิวิชฺฌิ; ตทา ภควา ' อญฺาสิ

วต โภ โกณฺฑญฺโ' ติ อิม อุทาน อุทาเนสิ, ตโต ปฏฺาย

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 46

โส 'อญฺาโกณฺฑญฺโ' ติ ปฺายี' ติ.

๔๘๔. "กตรสฺมา กุลา โส ปพฺพชิโต ภนฺเต' ติ. "พฺราหฺมณกุลา อาวุดส' ติ.

๔๘๕. "เกน ภนฺเต การเณนา' ติ. "ปุพฺเพ โส อาวุโส พฺราหฺมโณ

หุตฺวา ติณฺณ เวทาน ปาร ปตฺวา, สตฺถริ มาตุ กุจฺฉิโต

นิกฺขนฺเต, ตสฺส ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขณานิ ทิสฺวา 'สจาย

อคาร อชฺฌาวสิสฺสติ, ราชา ภวิสฺสติ จกฺกวตฺติ, สเจ

ปพฺพชิสฺสติ, โลเก อรห ภวิสฺสติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ' ติ พฺราหฺมณ-

มนฺเต อาคตนเยน สนฺนิฏฺาน กตฺวา, ตสฺมึ ปพฺพชิเต,

'ภทฺทิเยน จ วปฺเปน จ มหานาเมน จ อสฺสชินา จา' ติ

จตูหิ พฺราหฺมเณหิ สทฺธึ อนุปพฺพชิตฺวา ทุกฺกรกิริยากรณกาเล

ต อุปฏฺหิตฺวา, ตสฺมึ ทุกฺกรกิริย วิชหนฺเต, ตโต อปกมฺม

พาราณสิย อิสิปตเน มิคทาเย วิหรนฺโต, ตสฺมึ สมฺโพธึ

ปตฺวา ตสฺส สนฺติก อาคนฺตฺวา ปมเทสน กเถนฺเต,

โสตาปตฺติผล ปตฺวา อปรปิ เทสน สุตฺวา อรหตฺเต ปติฏฺหี' ติ.

๔๘๖. "กติรสฺมึ ภนฺเต คุเณ โส สตฺถารา ปสฏฺโ' ติ.

"สพฺพปมสาวกภาเว อาวุโส' ติ.

๔๘๗. "โก ปน ภนฺเต ธมฺโม ตสฺส สหายเกหิ เถเรหิ

อธิคโต' ติ "อรหตฺต อาวุโส' ติ.

๔๘๘. "กึ ปน โส ภนฺเต ภควโต ปรินิพฺพานกาลโต ปุเร

ปรินิพฺพายิ อุทาหุ ปจฺฉา' ติ. "ปุเร อาวุโส' ติ.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 47

๒๙. คุณนามหรือกิริยาของนาม ที่รู้กันได้โดยง่าย จะเขียน

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๔๘๙. ขอท่าน ท. จงสำแดง ซึ่งคุณ ของพระเถระ แม้อื่นอีก

แก่ข้า ฯ พระอุรุเวลกัสสปเถระ ได้เป็นผู้อันพระศาสดา

สรรเสริญแล้ว ในเพราะความเป็นผู้มีบริวารมาก.

๔๙๐. บริวาร ของท่าน เท่าไร ? ร้อย แห่งภิกษุ ท. ห้า เป็นบริวาร

ของท่าน, ของพระนทีกัสสปเถระ ผู้น้องชายกลาง ของท่าน

ร้อย แห่งภิกษุ ท. สาม, ของพระคยากัสสปเถระ ผู้น้องน้อย

ที่สุด ของท่าน ร้อย แห่งภิกษุ ท. สอง, เพราะรวม ซึ่งร้อย ท.

นั้น ทั้งหมด เป็น พันแห่งภิกษุ.

๔๙๑. ในก่อน แต่กาล แห่งท่าน บวชแล้ว ในธรรมวินัย อันนี้

ท่าน ได้เป็น ใคร แล้ว ? เป็นชฏิล ท.

๔๙๒. ท่าน อยู่แล้ว ในที่ไหน ? ท่าน ทำแล้ว ซึ่งอาศรม ในอุรุเวลา

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 48

(ประเทศ) สำเร็จแล้ว ซึ่งความอยู่ ในที่นั้น.

๔๙๓. เพราะเหตุอะไร ท่าน บวชแล้ว ในธรรมวินัย อันนี้ ? เพราะ

ความเลื่อมใส ในปาฏิหาริย์ ของพระผู้มีพระภาค.

๔๙๔. พระผู้มีพระภาค ได้สำแดงแล้ว ซึ่งปาฏิหาริย์ อะไร แก่

ท่าน ? ซึ่งปาฏิหาริย์ต่าง ๆ มีทรมานนาคเป็นต้น มีจงกรม

ในน้ำเป็นที่สุด.

๔๙๕. ในกาลนั้น บริวาร ท. ของท่าน ได้มีแล้ว หรือ, หรือว่า

ท่านได้แล้ว ซึ่งบริวาร ในกาล แห่งท่าน บวชแล้ว ?

บริวาร ท. ของท่าน ได้มีแล้ว (แต่) ในกาลนั้น.

๔๙๖. บริวาร ท. ของท่าน บวชแล้ว พร้อม กับท่านหรือ ? เออ.

๔๙๗. ธรรมวิเศษ อะไร อันท่าน ท. ถึงทับแล้ว ? พระอรหัต.

๔๙๘. ท่าน ท. ถึงแล้ว ซึ่งพระอรหัตนั้น ในขณะเดียวกัน หรือ,

หรือว่า ในขณะต่าง ๆ กัน ? ในขณะเดียวกัน.

๔๙๙. ท่าน ท. ฟังแล้ว ซึ่งเทศนา ชื่อ อะไร (จึง) ถึงแล้ว ซึ่ง

พระอรหัต นั้น ? ชื่อ อาทิตตปริยาย.

๕๐๐. ท่าน นิพพานแล้ว ในก่อน แต่กาลเป็นที่นิพพาน ของพระ

ผู้มีพระภาค หรือ ? เออ.

๓๐. กิริยาอาขยาตในท้องนิทานใช้ ๒ วิภัตติคือ วตฺตมานา ๑

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 49

๕๐๑. "สาธุ เม ภนฺเต อปรสฺสาปิ เถรสฺส คุณ ทสฺเสถา' ติ.

"สารีปุตฺตตฺเถโร อาวุโส มหาปญฺภาเว สตฺถารา ปสฏฺโ

อโหสิ, โมคฺคลฺลานตฺเถโร มหิทฺธิกภาเว' ติ.

๕๐๒. "กึ เต อญฺมญฺสฺส ภาตโร โหนฺติ ภนฌต' ติ. "นาวุโส,

เต ปน อญฺมฺสฺส สหายกา' ติ.

๕๐๓. "กตรสฺมึ ภนฺเต กุเล สารีปุตฺตตฺเถโร ชาโต, โก ตสฺส

ปิตา, กา จ มาตา' ติ. "วงฺคนฺตพฺราหฺมณกุเล อาวุโส ชาโต

เสฺวว ปิตา, สารี นาม พฺราหฺมณี มาตา' ติ.

๕๐๔. "กินฺติ โส ทารกกาเล ปญฺายี' ติ. อุปติสฺโส' ติ อาวุโส' ติ.

๕๐๕. "โก ปน ภนฺเต มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรสฺส ปิตา, กา จ

มาตา' ติ. "โกลิตคาเม อาวุโส เชฏฺพฺราหฺมโณ ปิตา,

โมคฺคลฺลี นาม พฺราหฺมณี มาตา' ติ.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 50

๕๐๖. "โก นาม ภนฺเต เถรสฺส ปิตา' ติ. "ตสฺส นาม น

ปญฺายติ อาวุโส' ติ.

๕๐๗. กินฺติ ปน ภนฺเต ทารกกาเล เถร สญฺชานึสู' ติ. "โกลิโต'

ติ อาวุโส' ติ.

๕๐๘. "กินฺเต อารพฺภ เคหโต นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชึสุ ภนฺเต' ติ.

"โมกฺขธมฺม อาวุโส' ติ.

๕๐๙. "วิตฺถาเรน เตสั ปวตฺตึ โสตุ อิจฺฉามิ ภนฺเต' ติ.

๕๑๐. เต กิร อาวุโส คิหิกาเล สหายกา หุตฺวา เอกทิวส

ราชคเห คิรคฺคสมชฺช ปสฺสนฺตา, 'กินฺโน โอโลกเนน,

วสฺสเต อปฺปตฺเต อิเม มริสฺสนฺตี' ติ จินฺเตสุ. เตส เอว

จินฺตยนฺตาน สเวโค อุปฺปชฺชิ. ตโต เต สหายกา 'อมฺเหหิ

ปพฺพชิตฺวา โมกฺขธมฺม ปริเยสิตุ วฏฺฏตี' ติ อญฺมญฺ

มนฺเตตฺวา สมานจฺฉนฺทา หุตฺวา อตฺตโน ปริวาเรหิ สทฺธึ

สญฺชยสฺส นาม ปริพฺพานชกสฺส สนฺติเก ปพฺพชึสุ. เต สพฺพ

สญฺชยสฺส ลทฺธึ อุคฺคเหตฺวา นิสฺสารกภาว ตฺวา "อมฺเหสุ

โย ปม โมกฺขธมฺม อธิคจฺฉติ, โส อิตรสฺส อาโรเจตู' ติ

อญฺมญฺ กติก กรึสุ, เอทิวส โส อิตรสฺส อาโรเจตู' ติ

อญฺมฺ กติก กรึสุ, เอกทิวส อุปติสฺโส ราชคเห ปิณฺฑาย

จรนฺต อสฺสชิตฺเถร ทิสฺวา อิริยาปเถสุ ปสีทิตฺวา 'วิปฺปสนฺนานิ

โข เต อาวุโส อินฺทฺริยานิ, ปริสุทฺโธ ฉวิวณฺโณ, กสิ

อาวุโส อุทฺทิสฺส ปพฺพชิโต, โก วา เต สตฺถา, กสฺส วา

ตฺว ธมฺม โรเจสี' ติ ปุจฺฉิตฺวา อมฺหาก ภควโต สาวกภาว

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 51

ตฺวา ธมฺมั เทเสตุ เถร ยาจิตฺวา, ธมฺเม เทสิยมาเน,

โสตาปตฺติผล ปตฺวา ปริพฺพาชการาม อาคนฺตฺวา โกลิตสฺส

ปวตฺตึ อาโรเจตฺวา ตญฺเว ธมฺม เทเสสิ. โสปิ ต สุตฺวา

โสตาปตฺติผเล ปติฏฺหิ. เต สปริวารา สญฺชยสฺส สนฺติก

คนฺตฺวา อาปุจฺฉิตฺวา เวฬุวน คนฺตฺวา ภควโต สนฺติเก

ลทฺธูปสมฺปทา เตน ทินฺโนวาท สุตฺวา อรหตฺต ปาปุณึสู' ติ.

๕๑๑. "กึ ปน ภนฺเต เอกกฺขเณเยว อรหตฺต ปาปุณึสุ อุทาหุ

นานามขเณ' ติ. "นานาขเณ อาวุโส' ติ.

๕๑๒. "เก ปน ภนฺเต ปม อรหตฺต ปาปุณึสู' ติ. "เตส ปริวารา,

ตโต มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร, ตโต สารีปุตฺตตฺเถโร' ติ.

๔๑๓. "กึ ปน ภนฺเต สารีปุตฺตตฺเถโร จ โมคฺคลฺลานตฺเถฌร จ

ภคโต ปรินิพฺพานกาลโต ปุพฺเพ ปรินิพฺพายึสุ อุทาหู

ปจฺฉา' ติ. ปุพฺเพ อาวุโส' ติ.

๓๑. คุณนามก็ดี นามนามที่ใช้เป็นคุณนามก็ดี ที่เข้ากับ

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 52

พระศาสดา.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๕๑๔. ขอ ท่าน ท. จงแสดง ซึ่งคุณ แห่งพระเถระ แม้อื่น แก่

ข้าพเจ้า อีก. พระมหากัสสปเถระ ได้เป็นผู้ อันพระศาสดา

สรรเสริญแล้ว ในเพราะคุณคือธุดงค์.

๕๑๕. ท่านเป็นบุตร ของใคร ? ของกบิลพราหมณ์ ในบ้าน ชื่อ

มหาติตถะ ในแว่นแคว้น มคธ.

๕๑๖. มารดา ของท่าน ชื่ออะไร ? ชื่อของมารดา ของท่าน ไม่ปรากฏ.

๕๑๗. ในกาลเป็นคฤหัสถ์ ท่าน ชื่อไร ? ชื่อ ปิปผลิมาณพ.

๕๑๘. ท่าน ปรารภ ซึ่งเหตุอะไร ? บวชแล้ว. ซึ่งการงาน ของท่าน

อันยังทุกข์ ให้เกิดแก่ผู้อื่น.

๕๑๙. ข้า ฯ อยากเพื่อจะฟังซึ่งเรื่อง ของท่าน โดยพิสดาร.

๕๒๐. ได้ยินว่า ครั้นเมื่อท่าน ถึงวัยแล้ว มารดาบิดา ท. นำมา

แล้ว ซึ่งธิดา แห่งพราหมณ์ โกฬิยโคตร ในสาคลนคร ใน

แว่นแคว้นมคธ ชื่อว่าภัททกาปิลานี เพื่อความเป็นภริยา

ของท่าน โดยความไม่ปรารถนา ของท่าน, แม้นาง (ก็)

ไม่ปรารถนา เพื่อจะเป็นภริยา ของท่าน, ก็แต่ว่า มารดา

บิดา ท. ของนาง ให้แล้ว ซึ่งนาง แก่มารดาบิดา ท. ของ

ท่าน. ท่าน ท. ๒ แม้อยู่ ในเรือนเดียวกัน ไม่ได้สำเร็จ

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 53

แล้ว ซึ่งความอยู่ร่วมกัน. เมื่อมารดาบิดา ท. ตายแล้ว,

ท่าน ปกครอง ซึ่งสมบัติ ทั้งสิ้น ในเรือน. วันหนึ่ง ท่าน

ดูอยู่ ซึ่งการงาน ในนา, เห็นแล้ว ซึ่งนก ท. มีกาเป็นต้น

จิกขึ้น (ยกขึ้น) ซึ่งสัตว์น้อย ท. มีไส้เดือนเป็นต้น ใน

รอย ท. แห่งไถ กินอยู่, สำคัญอยู่ว่า "สัตว์ ท. เหล่านี้

ถึง ซึ่งความพินาศ เพราะการงาน ของเรา, เมื่อเป็นอย่างนี้

บาป จักมี แก่เรา" (จึง) เบื่อหน่ายแล้ว ละแล้ว ซึ่ง

สมบัติ ทั้งสิ้น บวชแล้ว จำเพาะ ซึ่งพระอรหันต์ ท. ใน

โลก. ท่าน เที่ยวมา โดยลำดับ เห็นแล้ว ซึ่งพระผู้มีพระ-

ภาค ประทับแล้ว ที่โคน แห่งต้นพหุปุตตกนิโครธ (จึง)

เข้าไปใกล้แล้ว ซึ่งพระองค์. พระผู้มีพระภาค ประทานแล้ว

ซึ่งโอวาท, อนุญาตแล้ว ซึ่งอุปสัมปทา ในศาสนา นี้ แก่

ท่าน. ท่าน ตั้งอยู่แล้ว ในโอวาท อันพระศาสดา ประทาน

แล้ว ถึงแล้ว ซึ่งพระอรหัต. คำ ต่อไปนี้ อันเรา เล่า

แล้ว แก่ท่าน ในหนหลัง.

๓๓. คำพูดที่ใช้มัธยมบุรุษ ในความเคารพ จะใช้ประถม-

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 54

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นไทย

๕๒๑. "สาธุ เม ภนฺเต อปรสฺสาปิ เถรสฺส คุร ปกาเสถา' ติ.

"มหากจฺจายนตฺเถโร อาวุโส สตฺถารา 'สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส

วิตฺถาเรน อตฺถ วิภชนฺตาน สาวกาน อคฺโค' ติ ปสฏฺโ' ติ.

๕๒๒. "กสฺส ปุตฺโต ภนฺเต'ติ. "อุชฺเชนิย ปุโรหิตสฺส อาวุโส' ติ.

๕๒๓. "คิหิกาเล กินฺติ น สญฺชานึสุ ภนฺเต' ติ. "นามวเสน

'กาญฺจโน' ติ จ โคตฺตวเสน 'กจฺจายโน' ติ จ อาวุโส' ติ.

๕๒๔. กถ ตสฺส ปพฺพชฺชา ภนฺเต' ติ. "จณฺฑปฺปชฺโชโต อาวุโส

ราชา ตสฺส ปิตุ อจฺจเยน ปุโรหิตฏฺาน อทาสิ. ราชา

พุทฺธสฺส อุปฺปนฺนภาว สุตฺวา อมจฺเจ สนฺนิปาเตตฺวา ปุจฺฉิ

'พุทฺโธ ภเณ โลเก อุปฺปนฺโน, โก ต อาเนตุ สกฺขิสฺสตี' ติ.

เต เอวมาหสุ 'เทว อญฺโ ทสพล อาเนตุ สมตฺโถ นาม

นตฺถิ, กจฺจายโน อาจริโย ว สมตฺโถ, ต เทโว ปหิณตู' ติ.

โส ต ปกฺโกสาเปตฺวา 'พฺราหฺมณ ทสพลสฺส สนฺติก คนฺตฺวา

ต อาเนหี' ติ อาห. 'สเจ ปพฺพชิตุ ลภิสฺสามิ คมิสฺสามิ

เทวา' ติ. ราชา 'สาธู' ติ สมฺปฏิจฺฉิ. โส สตฺตหิ ชเนหิ สทฺธึ

สตฺถุ สนฺติก อคมาสิ. อถสฺส สตฺถา ธมฺม เทเสสิ.

เทสนาปริโยสาเน สตฺตหิ ชเนหิ สทฺธึ อรหตฺต ปาปุณิ.

สตฺถา 'เอถ ภิกฺขโว' ติ เนสั อุปสมฺปท อนุฺาสิ. เอว

ตสฺส ปพฺพชฺชา' ติ.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 55

๕๒๕. "กึ โส ปพฺพชิตฺวา สตฺถาร อุชฺเชนึ อาเนสี' ติ. "โส สตฺถาร

อุชฺเชนึ คนฺตุ ยาจิ. สตฺถา ปน สย อคนฺตฺวา ตเยว

ปหิณิ. โส สตฺถาร อาปุจฺฉิตฺวา อตฺตนา สห อาคเตเหว

สตฺตหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ อุชฺเชนึ คนฺตฺวา ราชาน ปสาเทสี' ติ.

ประโยคเหล่านี้ ผู้เรียนจงแปลเป็นมคธ

๕๒๖. ขอ พระเถระ จงประกาศ ซึ่งคุณ ของพระเถระ แม้อื่น

แก่ข้า ฯ. พระปุณณัตเถระ ผู้บุตรแห่งนางมันตานี อันพระ-

ศาสดาสรรเสริญ ว่า เป็นยอด ของสาวก ท. ผู้ธรรมกถึก.

๕๒๗. ความเป็นไป ของท่าน อย่างไร ? ท่าน เกิดแล้ว ในตระกูล

แห่งพราหมณมหาศาล ในบ้านพราหมณ์ แห่งหนึ่ง อันไม่

ไกล แต่กรุงกบิลพัสดุ์, ท่าน เป็น ภาคิเนยยะ ของพระ-

อัญญาโกณฑัญญเถระ. ครั้นเมื่อพระศาสดา เสด็จอยู่ ใน

กรุงราชคฤห์, พระเถระ ผู้ลุง มาแล้ว สู่กรุงกบิลพัสดุ์, ยัง

ท่าน ให้บวชแล้ว, กลับไป สู่สำนัก แห่งพระศาสดา. ท่าน

ไม่ไปแล้ว กับลุง ของท่าน คิดแล้ว ว่า "เรา จัก ยังกิจ

แห่งบรรพชิต ของเรา ให้ถึง ซึ่งที่สุดแล้ว (จึง) ไป สู่

สำนัก แห่งพระศาสดา; อยู่แล้ว ในกรุงกบิลพัสดุ์ นั้นนั่น-

เทียว, ยังวิปัสสนา ให้เจริญแล้ว, ถึงแล้ว ซึ่งพระอรหัต,

ไปแล้ว สู่สำนัก แห่งพระศาสดา ในภายหลัง.

๕๒๘. ข้า ฯ เป็นผู้ใคร่ เพื่อจะฟัง ซึ่งเกียรติ ของพระเถระ แม้อื่นอีก.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปริวัตน์ ภาค ๑ - ๒ - หน้าที่ 56

ถ้าอย่างนั้น ท่านจงฟัง.

๕๒๙. พระกาฬุทายี อันพระศาสดา สรรเสริญแล้ว ว่าเป็นยอด

ของสาวก ท. ผู้ยังตระกูล ให้เลื่อมใส.

๕๓๐. ความเป็นไป ของท่าน อย่างไร ? ท่านเกิดแล้ว ในตระกูล

แห่งอมาตย์ ในกรุงกบิลพัสดุ์ ในวัน แห่งพระศาสดา ประสูติ

แล้ว บิดา ของท่าน ถวายแล้ว ซึ่งท่าน แก่พระศาสดา

เพื่อประโยชน์ แก่ความเป็นบริวาร ในกาลแห่งท่านเป็น

ทารก ท่าน ได้ (เคย) เล่นแล้ว กับพระศาสดา, เหตุนั้น

ท่าน ได้เป็น ผู้มีความคุ้นเคยแล้ว ในพระองค์, ครั้นเมื่อพระ

ศาสดา เสด็จออก ทรงผนวชแล้ว ถึงแล้ว ซึ่งพระสัมมา-

สัมโพธิญาณ, มีธรรมจักรอันให้เป็นไปแล้ว เสด็จมาแล้ว

โดยลำดับ ประทับอยู่แล้ว ในกรุงราชคฤห์; พระราชา

สุทโธทนะ ทรงทราบแล้ว ซึ่งข่าวนั้น ทรงส่งไปแล้ว ซึ่ง

ท่าน เพื่ออันนำมา ซึ่งพระศาสดา สู่กรุงกบิลพัสดุ์ ท่าน

ไปแล้ว สู่กรุงราชคฤห์, ฟังแล้วซึ่งธรรม อันพระศาสดา

แสดงแล้ว, ถึงแล้ว ซึ่งพระอรหัต ได้แล้วซึ่งเอหิภิกขุอุป-

สัมปทาในสำนัก แห่งพระศาสดา เป็นผู้นำในทาง นำมาแล้ว

ซึ่งพระศาสดา สู่กรุงกบิลพัสดุ์.